مشکلات جامعه پرستاری؛ از بی‌رغبتی دانشجویان تا شیفت‌های فرسایشی

گروه سلامت خبرگزاری علم و فناوری آنا- مهسا روحی: پرستاری را باید حرفه‌ای سخت، نفسگیر و طاقت‌فرسا دانست، پرستار با هر خنده بیمار خوشحال و با هر درد او اندوهگین می‌شود! پرستاری شغلی است که شب و روز ندارد، دوری از خانه و خانواده سختی این کار را دوچندان کرده است. همه ما به اهمیت و ارزش کار پرستاران در دوران کرونا پی برده‌ایم؛ در حالی که حاضر نبودیم هریک از ما در اجتماع حضور بیابیم اما پرستاران هفته‌ها و ماه‌ها دور از خانواده و در دل خطر در حال خدمت به بیماران کرونایی بودند که واقعاً عده‌ زیادی از آنها در راه دفاع از سلامت جامعه به شهادت رسیدند و مزین به عنوان شهید راه سلامت شدند.

همان‌طورکه اشاره شد پرستاری شغلی سخت و طاقت فرساست و آنهایی که وارد این شغل می‌شوند باید عاشق خدمت و کمک‌‌رسانی باشند، اما چرا از شغل پرستاری به عنوان یکی از مشاغل پرریسک و سخت یاد می‌شود؟ مطالبه پرستاران چیست؟ چرا باید مشکلات پرستاران را حل کرد؟ این‌ها سؤالاتی است که باعث شده به سراغ فهیمه ثابتی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران برویم و با او گفت‌وگویی پیرامون مشکلات جامعه پرستاران و راهکار حل این مشکلات داشته باشیم و در آخر بررسی کنیم آیا فناوریهای نوین در کاهش سختی‌های شغل پرستاری کاربرد دارند یا خیر؟

فهیمه ثابتی در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه سلامت خبرگزاری علم و فناوری آنا، با اشاره به مشکلات جامعه پرستاری در کشور اظهار کرد: جامعه پرستاری با چند مشکل حاد و جدی روبه‌روست؛ نخستین مشکل مربوط به دانشجویان رشته پرستاری است که پس از فارغ التحصیلی معمولاً علاقه‌ای به فعالیت در این رشته ندارند و وارد بازار کار آن نمیشوند درصورتیکه نسبت به تعداد بیماران، پرستاران اندکی در کشور مشغول کار هستند و به همین دلیل بازار کار به شدت به فارغ التحصیلان رشته پرستاری نیاز مبرم دارد و حتی با وجود اینکه فراخوان‌های استخدام پرستار افزایش یافته ولی فارغ‌التحصیلان در این فراخوان‌ها شرکت نمی‌کنند. 

وی در این رابطه افزود: به هر حال مشکلات شغل پرستاری زیاد بوده و به نوعی در زمره مشاغل فرسایشی محسوب می‌شود و از سوی دیگر عده کثیری از پرستاران به حقوق و دستمزد دریافتی معترض هستند. 

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران دومین مشکل حادی که این روزها جامعه پرستاری با آن روبه‌روست را مرتبط با روند فزاینده مهاجرت پرستاران و فارغ‌‍‌التحصیلان این رشته دانست و در این رابطه گفت: مهاجرت پرستاران مربوط به یک یا دو سال گذشته نیست بلکه سالهاست با این پدیده نگران‌‍‌کننده مواجه هستیم. مثلاً دانشجویان بنده وقتی شرایط کاری و حقوقی رشته پرستاری در ایران را با دیگر کشورها مقایسه می‌کنند به کل ناامید شده و بدتر از همه وقتی درآمد خود با پزشکان را مقایسه می‌کنند از شرایطی که در آن قرار دارند ناراحت می‌شوند! 

ثابتی اضافه کرد: به هر حال در کشورهای توسعه‌یافته شرایط برای پرستاران خیلی بهتر است و از درآمد نسبتاً مطلوب‌تری برخوردارند و با انجام یک شیفت کاری به راحتی می‌توانند زندگی کنند ولی در ایران یک پرستار با انجام دو شیفت کاری در نهایت هزینه‌های جاری و روزانه‌اش را تأمین می‌کند و از سوی دیگر در کشورهای توسعه‌یافته و با توجه به افزایش سن جمعیت، پرستاران از جایگاه و احترام خاصی برخوردارند و به همین دلیل فارغ‌التحصیلان رشته پرستاری یا شاغلان در این حوزه ترجیح می‌دهند سختی‌ها را به جان بخرند تا به خارج از کشور مهاجرت کنند و در کشور دیگر به شرایط شغلی و درآمدی بهتر دست یابند. 

وی به ناترازی در نسبت جمعیت و تعداد پرستاران اشاره و تأکید کرد: ما در کل دنیا با کمبود پرستار مواجه هستیم ولی در کشورهای توسعه‌یافته نسبت یک به یک یا یک به دو تقریباً رعایت شده و این طور حساب می‌کنند که باید به نسبت کل افراد جامعه پرستار تربیت شود نه به تعداد بیمار، ولی در ایران گاهی در بخش‌های ویژه این نسبت به هم خورده و به ازای یک پرستار چهار بیمار داریم و حتی امکان دارد این عدد بیشتر هم شود! همانطور که اشاره کردم با توجه به کمبود پرستار در دنیا به‌ویژه حرکت کشورهای توسعه‌یافته به سمت سالمندی، این کشورها به راحتی از دیگر نقاط دنیا پرستار جذب می‌کنند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران گفت: مشغولیت پرستاران در دو شیفت باعث کاهش بازدهی آنها شده و فرسایش روحی، روانی و جسمی را برای آنها به دنبال دارد و حتی با وجود اینکه خود مراکز درمانی و بیمارستانی به این مشکلات اشراف کامل دارند ولی چون کشور با کمبود پرستار مواجه است چاره‌ای جز به‌کارگیری چنین پرستاران دوشیفته را ندارند.

ثابتی در ادامه در پاسخ به این پرسش که آیا هوش مصنوعی و فناوری‌های نوظهور به کاهش فشار کاری پرستاران کمک کرده و اینکه چنین فناوری‌هایی در ایران فراگیر شده یا خیر؟ گفت: متأسفانه فعلاً اینگونه فناوری‌ها در ایران فراگیر نشده ولی شاید در آینده فراگیر شوند البته در هیچ کشوری به راحتی نمی‌توان هوش مصنوعی را جایگزین پرستاران کرد و فقط بخشی از مراقبت‌ها را می‌توان به هوش مصنوعی واگذار کرد که آن هم بیشتر در زمره اقدامات خودمراقبتی نه بیش از آن‌ محسوب شده است.

وی تصریح کرد: کار پرستار را هیچ کس یا هیچ نرم‌افزاری نمی‌تواند به راحتی انجام دهد و به همین دلیل است که هوش مصنوعی هم نتوانسته کاری در این زمینه انجام دهد البته در زمینه آموزش پرستاران میتوان از ظرفیت‌های هوش مصنوعی بهره برد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران در پایان این نکته را هم اضافه کرد که با هوش مصنوعی می‌توان هزینه‌های درمان را به واسطه خودمراقبتی‌ها کاهش داد و یا از این طریق مراقبت‌ها از بیمارستان‌ها به منازل منتقل شوند.