نقش مطالعات اپیدمیولوژیک در نظام سلامت

عباس متولیان در گفت‌وگو با خبرنگار گروه سلامت خبرگزاری علم و فناوری آنا اظهار کرد:  اپیدمیولوژی در لغت به معنای شناسایی آن چیزی است که بر مردم می‌گذرد و از جنبه سلامت یعنی مطالعه توزیع و تعیین‌کننده‌های وقایع مرتبط با سلامتی در یک جامعه با هدف پیشگیری و یا کنترل بیماری‌هاست.

وی با بیان اینکه یک اپیدمیولوژیست توزیع بیماری‌ها را مطالعه می‌کند تا بداند عوامل خطر بیماری‌ها چه هستند و چه زمانی، کجا و بین چه کسانی بیشتر و کمتر است، افزود: به‌طور مثال گفته می‌شود سیگار بکشید، دچار سکته یا مبتلا به سرطان می‌شوید و یا ورزش نکنید، احتمال سکته بالا می‌رود یا میوه و سبزیجات کم بخورید، سرطان می‌گیرید. همه این‌ها از مطالعات اپیدمیولوژیک به‌دست‌آمده است.

مطالعه اثربخشی روش‌های درمانی جدید

عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران گفت: متخصصان اپیدمیولوژی همه جنبه‌هایی که بر سلامتی تأثیر می‌گذارند، همچنین توزیع و تعیین‌کننده‌های آن و روش‌های پیشگیری و درمان بیماری‌ها را مطالعه می‌کنند.

متولیان با بیان اینکه طراحی، اجرا و آنالیز مطالعه کار‌آزمایی بالینی درمان‌های جدید بر عهده اپیدمیولوژیست‌ها است، افزود: اپیدمیولوژیست‌ها در بخش سلامت عمومی و حوزه مدیریت و پیشگیری بیماری‌ها نیز که معاونت‌های بهداشت دانشگاه‌های علوم پزشکی متولی آن هستند، فعالیت دارند.

بررسی عوامل خطر در مراکز تحقیقاتی

وی گفت: برخی اپیدمیولوژیست‌ها در مراکز تحقیقاتی، عوامل خطر را مطالعه می‌کنند. این مطالعات معمولاً ۲۰ تا ۳۰ سال طول می‌کشد. به طول مثال یک گروه از افراد را انتخاب می‌کنند که در ابتدای مطالعه سالم، اما متفاوت هستند. به‌عنوان‌مثال یکی کم و یکی زیاد ورزش می‌کند یا یکی چربی کم و یکی زیاد می‌خورد. این افراد در طول سال‌های متمادی بررسی می‌شوند و مثلاً به این نتیجه می‌رسند که آن‌هایی که کمتر ورزش می‌کردند، بیشتر پارکینسون گرفته‌اند.

این استاد دانشگاه افزود: تمام مواردی که مربوط به عادات فردی و شیوه زندگی است، مورد بررسی قرار می‌گیرند. به‌عنوان‌مثال در پژوهشی رابطه بین وضع اقتصادی خانواده فرد در دوران کودکی و یا شغل و تحصیلات والدینش با بیماری‌های دوره سالمندی بررسی‌شده بود.

کارآزمایی بالینی واکسن و دارو‌های جدید

وی با بیان اینکه گروه سوم اپیدمیولوژیست‌هایی هستند که در صنعت حضور دارند، ادامه داد: این افراد با شرکت‌های دارویی یا مراکزی که به‌صورت تخصصی کار آزمایی‌ها را انجام می‌دهند، همکاری می‌کنند؛ البته این موضوع در کشور ما بسیار نوپا است، اما در کشور‌های توسعه‌یافته کار آزمایی بالینی برای دارو‌ها و واکسن‌های جدید را اپیدمیولوژیست انجام می‌دهد.

متولیان یادآور شد: به این سوال که چقدر سیاست‌گذاری‌ها و تصمیم‌گیری‌ها در نظام سلامت مبتنی بر مطالعه اپیدمیولوژیک است؟ نمی‌توان پاسخ مشخصی داد، چون در دوره‌های مختلف مدیریتی شرایط فرق داشته است.

وی با بیان اینکه واقعیت این است که نظام مدیریتی ما وابسته به فرد است، افزود: ایده‌آل این است که ساختاری باشد تا بر اساس شواهد علمی به‌دست‌آمده از مطالعات اپیدمیولوژیک یا دیگر مطالعات مانند اقتصادی و اجتماعی تصمیم‌گیری شود، اما معمولاً تفکر فرد ارشد به‌طور مثال وزیر، معاون وزیر، رئیس دانشگاه بر همه‌چیز تأثیر می‌گذارد.

اهمیت مستندسازی دانش و تبدیل آن به شواهد علمی

مدیر گروه اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی ایران خاطرنشان کرد: دانش و مهارت افراد باید درجایی ذخیره شود، این اطلاعات به شواهد تبدیل‌شده و شواهد در اختیار مدیر قرار می‌گیرد تا او نیز بر اساس آن‌ها تصمیم بگیرد. در غیر این صورت سیستم وابسته به فرد می‌شود و اینکه چه زمان و چه کسی بر مسند باشد، شرایط متفاوت می‌شود.

وی یادآور شد: در همه‌گیری کرونا اپیدمیولوژیست‌ها در کمیته کشوری کرونا حضور داشتند و اعلام شد در هر دانشگاهی یک اپیدمیولوژیست مأمور شود تا در مورد اپیدمی کرونا در جمعیت تحت پوشش آن دانشگاه، شواهد را برای تصمیم‌گیری فراهم کند. البته خیلی به حرف آن‌ها هم گوش نمی‌کردند!

ارسال ۶۵۰ مقاله به دهمین کنگره ملی اپیدمیولوژی ایران

وی در ادامه با اشاره به برگزاری دهمین کنگره ملی و سومین کنگره بین‌­المللی اپیدمیولوژی ایران از هشتم تا دهم آذر ۱۴۰۲، گفت: این کنگره بزرگ‌ترین رویداد علمی ازنظر میزگرد‌های علمی، تعداد و تنوع سخنرانی‌هاست.

دبیر علمی کنگره بین‌­المللی اپیدمیولوژیک ایران افزود: ۶۵۰ مقاله به دست دبیرخانه کنگره رسیده که از این تعداد ۴۰۰ مقاله به‌صورت پوستر و حدود ۱۶۰ مقاله به‌صورت سخنرانی پذیرفته‌شده‌اند.

وی یادآور شد: به دلیل محدودیت‌هایی که وجود دارد تبلیغاتی برای جذب شرکت‌کننده خارجی نداشتیم، اما از برخی کشور‌های همسایه مقالاتی ارسال‌شده و تعدادی هم به‌عنوان سخنران و یا پوستر پذیرفته‌شده‌اند.

متولیان با بیان اینکه چند سخنران خارجی به‌صورت بر خط در کنگره حضور خواهند داشت، ادامه داد: پیش‌بینی می‌کنیم بیش از ۶۰۰ شرکت‌کننده داشته باشیم و انتظار داریم به‌اندازه اپیدمیولوژیست‌هایی که حضور دارند، متخصصین بالینی تا و پزشکان عمومی هم شرکت کنند چراکه برای متخصصین عفونی، داخلی، قلب و اپیدمیولوژیست و پزشکان چهارده و نیم امتیاز درگرفته شده که امتیاز خوبی است.

وی گفت: پرستاران، گروه‌های علوم بهداشتی شامل کارشناسان بهداشت عمومی، بهداشت محیط، بهداشت حرفه‌ای، مبارزه با بیماری‌ها و همچنین رشته‌های پیراپزشکی، مامایی و ... نیز می‌توانند در این رویداد علمی شرکت کنند.

رویداد دانشجویی «آینده نگاران سلامت» در کنگره اپیدمیولوژی ایران

متولیان خاطرنشان کرد: یک رویداد دانشجویی با عنوان آینده نگاران سلامت از بخش‌های ویژه سومین کنگره بین­المللی اپیدمیولوژیک ایران است که تمام دانشجویان رشته‌های علوم پزشکی می‌توانند، شرکت کنند. در این رویداد موضوعی ارائه‌شده مبنی بر اینکه برای پاندمی بعدی چه‌کار باید کرد و خواستیم یک متن، پاورپوینت و یک صحبت سه‌دقیقه‌ای ضبط‌شده به‌صورت تیمی یا تک نفره ارسال کنند.

وی ادامه داد: پس از انجام داوری اولیه، صاحبان ۱۰ ایده برتر در یک رقابت دیگر در روز اول برگزاری کنگره با موضوعی دیگر شرکت می‌کنند که باید همان روز نتیجه کار خود را ارائه دهند؛ درنهایت سه ایده برتر به‌عنوان برگزیدگان نهایی این رقابت در اختتامیه کنگره معرفی می‌شوند.