کشف شگفت‌انگیز الگو‌های شش‌ضلعی در اعماق مریخ

به گزاش خبرگزاری علم و فناوری آنا به نقل از ساینس نیوز، طبق گزارشی که در مجله «نیچر استرونومی» منتشر شده است، دانشمندان با استفاده از تکنولوژی رادار نفوذی زمین، موفق شدند ساختار‌های چندضلعی بزرگی در ده‌ها متری زیر سطح مریخ کشف کنند. این الگو‌ها شباهت قابل توجهی به تشکیلاتی دارند که روی زمین و در مناطق قطبی به واسطه خنک شدن و انقباض رسوبات یخ‌زده به وجود می‌آیند.

این یافته‌ها حاکی از آن هستند که منطقه استوایی مریخ در گذشته، حدود ۲ تا ۳ میلیارد سال پیش به مراتب مرطوب‌تر و یخ‌زده‌تر بوده و شرایطی شبیه به مناطق قطبی زمین داشته است. «ریچارد سوآر»، یکی از دانشمندان سیاره‌شناسی که در این مطالعه شرکت نداشت، تأکید کرد که هرگز گزارشی از وجود چنین چند ضلعی‌هایی در این عمق از مریخ وجود نداشته است. او ایده استفاده از رادار‌های نفوذی زمین را برای جستجوی سطوح چندضلعی باستانی در مریخ یک نوآوری بزرگ می‌داند که می‌تواند به شناخت دقیق‌تر ما از تحولات آب و هوایی این سیاره در گذشته کمک کند.

در شرایط مشابه بر روی زمین، المان‌های چندضلعی در نتیجه کاهش شدید دما و انقباض بافت یخی زمین پدید می‌آیند. این ترک‌های حرارتی که در ابتدا بسیار ریز هستند، می‌توانند با یخ و شن پر شده و به تدریج با گسترش یافتن، زمین را از درون باز کنند. این فرآیند که به دوره‌های متعدد یخبندان و آب شدن نیاز دارد، نشان‌دهنده شرایط قطبی و یخ‌زده در زمان شکل‌گیری است.

«راس میچل»، همکار نویسنده مطالعه و زمین‌شناس، توضیح داد که تشکیل چنین ساختار‌های چندضلعی در نزدیکی استوای مریخ در شرایط کنونی ممکن نیست و باید منطقه در گذشته دارای آب و هوای سردتر و مرطوب‌تری بوده باشد. او همچنین به تغییرات محوری سیاره مریخ و نوسانات گسترده‌ای که در گذشته بر اقلیم این سیاره تاثیر گذاشته است اشاره کرد.

میچل یادآور شد که تغییرات اقلیمی شدید در مریخ می‌تواند نشان‌دهنده یک حقیقت باشد که کمتر به آن پرداخته‌ایم: سیاره‌های همسایه ما ممکن است دارای تاریخی پویا و پیچیده در مورد آب و هوا باشند و در نتیجه، دیدگاه ما نسبت به زندگی و شرایط قابل سکونت در کهکشان باید مجدداً تحت بررسی قرار گیرد.

مطالعات جدید نشان داد که در مناطق سردسیر زمین، زمین‌های چندگوشی به واسطه‌ی کاهش شدید دما شکل می‌گیرند. این افت دمای برنده باعث می‌شود که زمین یخ‌زده منقبض شده و شکاف‌های حرارتی ایجاد کند که در ابتدا کوچک هستند. اما، این شکاف‌های کوچک می‌توانند با یخ، شن، یا هر دو پر شوند، و «قطعات یخی» را تشکیل دهند که مانع از بهبود و بازگشت شکاف‌ها می‌شوند و به تدریج با رشد خود زمین را باز می‌کنند. این پدیده‌های چند ضلعی نشان می‌دهند که منطقه‌ای یخ‌زده بوده است، چرا که فرآیند شکل‌گیری و رشد آن‌ها به چرخه‌های مکرر یخ‌زدگی و آب‌شدگی وابسته است.

«ژورانگ» (Zhurong)، مریخ‌نورد چین در منطقه‌ای عجیب و غریب بر سیاره مریخ بر سطحی از مریخ به نام «دشت اتوپیا» (UtopiaPlanitia) فرود آمده است، این مکان دور از مناظر مأنوس و آشنای زمینی ما است، و به خصوص با توجه به شرایط موجود، تفاوت‌های چشم‌گیری دارد. هرچند که سوابق نشان می‌دهند الگو‌های چندضلعی در نقاط دیگری که دورتر از استوای مریخ قرار دارند، دیده شده‌اند؛ اما محل فرود «ژورانگ» در یکی از نقاط استوایی مریخ واقع شده که با دشت‌های وسیع ماسه‌ای خشک احاطه شده است.

چندضلعی‌ها تقریباً به عرض ۷۰ متر دیده شده‌اند و با لبه‌هایی نزدیک به ۳۰ متر پهنایی و ده‌ها متر عمق احاطه شده‌اند، تقریباً ۱۰ برابر بزرگ‌تر از چندضلعی‌ها و لبه‌های معمولی روی زمین؛ بنابراین ممکن است، به گفته سوار، این سازه‌ها کمی متفاوت از چندضلعی‌های یخ‌زده روی زمین تشکیل شده باشند.

اخیراً کاوشگر‌های فضایی ساختار‌های چندضلعی بزرگی را بر روی سطح مریخ کشف کرده‌اند که هر یک حدود ۷۰ متر عرض دارند، این در حالی است که لبه‌های مرتبط با این سازه‌ها تا ۳۰ متر پهنا و ده‌ها متر عمق می‌باشند. این ابعاد تقریبا ده برابر بزرگ‌تر از چندضلعی‌های متداول روی زمین است. کارشناسان بر این باورند که احتمال دارد فرآیند تشکیل این ساختار‌های مریخی، نسبت به نمونه‌های مشابه یخی روی زمین، متفاوت باشد.
«راس میچل» همکار پژوهش و زمین‌شناس در مؤسسه زمین‌شناسی و ژئوفیزیک، بیان کرده است که تشکیل ساختار‌های چندضلعی در نزدیکی خط استوا بر سطح مریخ در شرایط کنونی ممکن نمی‌باشد. او توضیح داد که برای به وجود آمدن چنین ساختارهایی، منطقه در گذشته باید مشابه شرایط مناطق قطبی، شاهد دمایی سردتر و میزان رطوبتی بیشتری بوده باشد.

تحقیقات جدید نشان می‌دهند که تغییرات در زاویه محور چرخش مریخ می‌تواند تغییر آب و هوایی که برای شکل‌گیری چندضلعی‌ها لازم است را توضیح دهد. شبیه‌سازی‌های مدار مریخ نشان می‌دهد که در برخی دوره‌ها، محور چرخش این سیاره به قدری شدید بوده است که مریخ تقریباً تا نیمی بر روی کنار خود متمایل بوده است. این وضعیت منجر به دریافت نور خورشیدی مستقیم‌تر توسط قطب‌ها و یخ‌زدگی مناطق استوایی می‌شد.

 میچل در این زمینه توضیح داد کشف ساختار‌های چندضلعی در نزدیکی خط استوای مریخ، به عنوان «دلیل محکم و قانع‌کننده‌ای» عمل می‌کند که تئوری‌های مربوط به تغییرات عمده در زاویه محور مریخ در گذشته را تایید می‌کند.

میچل گفت: «ما معمولاً هر سیاره‌ای به جز زمین را به عنوان سیاره‌ای مرده در نظر می‌گیریم». اما او افزود که اگر محور مریخ واقعا به طور مکرر تغییر موقعیت دهد، آب و هوای سیاره همسایه‌مان بسیار پویاتر از آنچه اکنون تصور می‌شود خواهد بود.