ابهام‌های یک پژوهش؛ آیا مردم تهران افسرده‌اند؟

به گزارش خبرنگار گروه پژوهش و دانش خبرگزاری علم و فناوری آنا، طی چند روز گذشته خبری در فضای رسانه‌ای کشور برجسته شد که از همان تیترهایش نشان می‌داد محل تردید است، با اینکه موضوعی که بدان پرداخته شده بسیار مهم و کلیدی است، اما چنین موضوعاتی نیاز به تحلیل‌های دقیق و تخصصی دارند.

برخی از رسانه‌ها با استناد به گزارش «سنجش و ارزیابی سرزندگی شهری با رویکرد ورزشی - فراغتی در سال ۱۴۰۱» که از سوی مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران انجام شده بود، ‌نوشتند: وضعیت سرزندگی شهری در تهران از وضعیت نامطلوبی برخوردار است. آنها حتی پا را فراتر گذاشتند و اعلام کردند ۹۹درصد مردم تهران افسرده هستند!

اطلاعات این گزارش را برعکس کرده‌اند

بعد از رسانه‌ای شدن نتایج این پژوهش، ابتدا شهردار تهران در حاشیه جلسه هیئت دولت به آمارهای مربوط به افسردگی مردم تهران واکنش نشان داد.

علیرضا زاکانی در جمع خبرنگاران گفت: اصلا این نوع نگاه که در مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی تهران انجام شده، یک مسیر علمی داشته است. ما به نتایجی رسیده‌ایم که کاملا علمی است، اما متأسفانه این اطلاعات را برعکس کرده‌اند؛ تعریف سرزندگی و حضور و مشارکت مردم اصلا قابل مقایسه نیست با آنچه در رسانه‌ها آمده است.

وی تأکید کرد: این گزارش علمی درباره رویکردهایی است که ما در شهرداری دنبال می‌کنیم و رتبه‌بندی امکاناتی که مردم در آن مشارکت می‌کنند، اما اطلاعات این گزارش را برعکس کرده‌اند.

موضوع این پژوهش اساسا افسردگی نبود

در این باره رئیس مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران در گفت‌وگو با همشهری به ذکر نکاتی درباره این گزارش و ماهیت متفاوت آن از آنچه در رسانه‌ها عنوان شده، پرداخت.
 
عطاءالله رفیعی‌آتانی در این‌باره گفت: گزارشی در رسانه‌ها درباره یکی از پژوهش‌های ما مطرح شد که ۹۹درصد مردم تهران افسرده هستند! موضوع پژوهشی که ما انجام دادیم اساسا افسردگی نبود. موضوع آن درباره شادابی و سرزندگی بود که بار مثبت دارد و بیانگر زندگی باکیفیت است و طی آن شاخص‌هایی نظیر نشاط اجتماعی، سرزندگی و فراغت اجتماعی یا برگزاری رویدادهای جمعی در آن اندازه‌گیری و بررسی شده بود.
 
وی افزود: این آمارها چه کم باشند و چه زیاد، افسردگی را نشان نمی‌دهند و برای بررسی خمودگی اهالی تهران باید پژوهشی در این‌باره به‌صورت مجزا انجام شود. حتی در بخشی از گزارش آمده که ۸۰درصد مردم از زندگی در تهران لذت می‌برند. بعد این را نادیده گرفته‌اند و حتی شیطنتی هم در جمع و تفریق اعداد صورت گرفته است. بعد قسمت دیگری از اعداد را به جای بررسی المان سرزندگی، منوط به افسردگی دانسته‌اند؛ درحالی‌که اگر همه مردم افسرده هستند باید به دکتر بروند و سؤال این است که آیا میلیون‌ها مردم ساکن تهران چنین هستند؟
 
رئیس مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران گفت: اگر نویسنده فرد منصفی بود، ‌باید از خود می‌پرسید که چطور ممکن است همه مردم تهران افسرده باشند؟ او حتی به‌خود و اطرافیانش دقت نکرده که همه افسرده بوده‌اند؟ افسردگی چیزی نیست که بشود یک جمعیتی مدت زیاد با آن کنار بیایند.

 
به‌گفته رفیعی‌آتانی، شعار این دوره مدیریت شهری «شادابی و سرزندگی تهران»‌ است. حتی ۲پروژه هم در این‌باره توسط مرکز ما و جهاد دانشگاهی انجام شده که نشان می‌دهد رضایت مردم تهران از مدیریت شهری فعلی نسبت به گذشته افزایش محسوسی داشته است. پس مردم تهران محیط شاد و سرزنده‌ای داشته‌اند که رضایت آنان افزایش یافته است.
 
آنگونه که رئیس مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران گفته، نمی‌شود امکانات و سرانه‌های شادابی و سرزندگی مردم را بررسی کنیم و از اعداد مندرج در آن نتیجه بگیریم مردم تهران افسرده هستند! شما ببینید اصلا یک کلمه از افسردگی در این پژوهش آمده یا خیر؟ اصلا از همه اهالی با دقت و کارشناس سؤال می‌کنم که اگر واقعا چنین پژوهشی بر این موضوع تأکید می‌کرد که ۹۹درصد مردم تهران افسرده هستند، می‌شد به آن اعتماد کرد؟ تا چه اندازه چنین موضوعی می‌توانست واقعیت داشته باشد؟

اولین گام مهم برای حل مسائل تهران «اعلام واقعیت‌ها» است

با اینکه رئیس مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران از پژوهشی با عنوان«سنجش و ارزیابی سرزندگی شهری با رویکرد ورزشی - فراغتی در سال ۱۴۰۱»   نام برده است اما طی هفته  گذشته برخی رسانه‌ها از پژوهشی با عنوان«سرزندگی شهری در مناطق ۲۲‌گانه شهر تهران؛ از ارزیابی تا مداخلات اصلاحی» نام برده‌اند، پژوهشی که در خود هشدار مهم «نارضایتی شهروندان از مدیریت شهری» و «شرایط نامطلوب زندگی در پایتخت» جای داده است.

اینکه این دو پژوهش یکی هستند یا نه چندان بر نگارنده روشن نیست، در روزهای آینده تلاش خواهیم کرد درباره آن شفاف‌سازی بیشتری انجام دهیم.

 بی‌شک در این بین نکته کلیدی که عموم کارشناسان شهری برآن تاکید دارند این است که باید با نگاهی واقع‌گراینه به شهر تهران و زیست جهان شهروندان نگاه شود. جدا از اینکه نتایج پژوهش‌ها چه خروجی‌ای داشته باشد، اعلام واقعیت‌ها در راه شناخت مسائل شهر، قدم بسیار مهمی است که می‌تواند به میانجی مطالعات پژوهشی انجام شود، چرا که از طریق آن‌ می‌توان ضعف‌ها و آسیب‌ها را به روشنی درک و قابل رویت کرد.

 ۵ عامل مزاحم سرزندگی شهروندان

در تحلیل آخر بررسی‌های انجام شده توسط مرکز مطالعات شهر تهران از ۵ عامل مزاحم سرزندگی شهروندان خبر می‌دهند. «وضعیت آشفته شهر» یکی از مهم‌ترین موانع سرزندگی شهروندان تهرانی است. در وهله بعد، «تغییرکاربری» سال‌های اخیر که باعث شده «فضای عمومی برای نشاط و تفریح و فراغت» به شدت کاهش یابد. 

از سوی دیگر، «وضعیت نامطلوب پارک‌های شهر» و حتی «وضعیت نامناسب سطل‌های زباله» عواملی هستند که بر افسردگی و تشدید میزان آن در زیست شهری شهروندان اثرگذار خواهند بود. «تسلط خودروها» در شهر و «فقر شدید معابر مخصوص توقف شهروندان و پیاده روی»، از دیگر عواملی هستند که می‌توان از آن به عنوان مزاحم سرزندگی شهروندان پایتخت یاد کرد.

 توصیه‌هایی برای ارتقای سطح سرزندگی شهروندان

در نهایت اینکه در این پژوهش برای ارتقای سطح سرزندگی شهروندان تهرانی به شهرداری پیشنهاد شده است.

مهم‌ترین این توصیه‌ها را می‌توان در چهار محور اصلی خلاصه کرد:

ارائه توصیه‌هایی به منظور «توسعه مشارکت و تعاملات اجتماعی»، «بهره‌مندی عادلانه از خدمات ورزشی، تفریحی و فراغتی»، «بهبود شرایط زیست‌محیطی» و «بهبود وضعیت فضا‌ها و عرصه‌های عمومی»، سرفصل‌های این توصیه‌ها هستند.