فرهنگ مهدویت و انقلاب اسلامی ایران ۲ سویه جدایی‌ناپذیر

بهزاد مجیدی معاون دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌المللی انزلی و محقق حوزه مهدویت در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری علم و فناوری آنا با بیان اینکه  مهدویت و موعودباوری به معنای اعتقاد به یک نجات‌بخش است که در آخرالزمان برای نجات و رهایی انسان‌ها و برقراری صلح و عدالت خواهد آمد، اظهار کرد: اعتقاد به منجی در ادیان، ملل و اقوام مختلف و با آیین‌ها و فرهنگ‌های کاملاً متفاوت وجود داشته و در آنها منجی موعود و نجات‌بخش به اَشکال و صور گوناگون مطرح شده است، افزود: در میان این گروه‌ها، شیعه به ظهور حضرت مهدی (عج) معتقد است.

وی با اشاره به اینکه نوع نگرش به مهدویت در طول تاریخ، عامل شکل‌گیری بسیاری از مبارزات و قیام‌ها علیه حکومت‌های موجود بوده است، اضافه کرد: انقلاب اسلامی ایران ازجمله تحولات عمده‌ای است که تحلیل‌گران عوامل متعددی را در وقوع آن دخیل دانسته‌اند. با وجود عوامل گوناگون، مذهب تأثیر عمده‌ای در این انقلاب داشته و رهبران انقلاب با تبیین و تفسیر مفاهیم دینی، نقش مهمی در این زمینه ایفا کرده‌اند.

معاون توسعه مدیریت و منابع دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌المللی انزلی با بیان اینکه این دیدگاه به دلیل نزدیک بودن با فرهنگ مردم و تکیه بر ظرفیت‌های دینی توانست رهبری مبارزات انقلاب را در دست گیرد، عنوان کرد: رهبران این گروه عمدتاً روحانیون بودند که به سبب آشنایی با دین، اقدامات رژیم پهلوی را در مخالفت با آن می‌دیدند. دو دیدگاه در میان آنها رواج داشت که ناشی از برداشت آنان از غیبت و مسئله حکومت در عصر غیبت بود. برخی به عدم دخالت دین در عرصه سیاست و برخی دیگر به دخالت دین در عرصه سیاست معتقد بودند.

محقق حوزه مهدویت گفت:‌ گروه حاضر در آن زمان با اعتقاد به جامعیت دین اسلام و داشتن برنامه سیاسی، اجتماعی و... در طول مبارزات با بیان آسیب‌های رژیم حاکم، به انتقاد علیه آن پرداختند در این میان امام خمینی (ره) دارای نقشی برجسته بود که با طرح حکومت اسلامی و ایده نیابت فقها از امام معصوم (ع) در سال‌های آغازین مبارزات، ذهنیت عموم مردم را جهت‌دهی کرد.

وی با تأکید بر اینکه مهدویت همواره از بُعد نظری تأثیر عمده‌ای در انقلاب اسلامی داشته است، بیان کرد: انقلاب اسلامی ایران با الهام گرفتن از آموزه‌های شیعی و اعتقاد به مهدویت ایجاد شد و امام خمینی (ره) نیز با اعتقاد به ضرورت تشکیل حکومت اسلامی، اجرای احکام اسلامی و اعتقاد به آموزه‌های پویای مهدویت و انتظار که همان سکوت نکردن در مقابل فساد و ظلم در جامعه و مبارزه با مظاهر ظلم و جور است، رهبری انقلاب را به دست گرفته، رژیم استبدادی پهلوی را ساقط کرده و انقلاب را به ثمر نشاند.

معاون توسعه مدیریت و منابع دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌المللی انزلی توضیح داد:‌ واضح است که باور به مهدویت نقش بسیار مهمی در پیروزی انقلاب اسلامی داشته از سوی دیگر، انقلاب اسلامی ایران نیز نقش زمینه‌سازی را برای برقراری حکومت جهانی مهدی موعود ایفا می‌کند. از اینجا اهمیت وظیفه انقلاب نسبت به مهدویت مشخص می‌شود؛ زیرا امتی که مدعی زمینه‌سازی ظهور است، باید خود را وقف امام عصر کرده و وظایفش را به خوبی انجام دهد که در این میان می‌توان به وظایفی مانند عدالت‌گستری، ترویج فرهنگ مهدوی و انتشار آن به جهان، گسترش تقوا و عفت عمومی و تبیین صحیح مفهوم انتظار اشاره کرد.

مجیدی با اشاره به اینکه باور به مهدویت به‌عنوان عامل قوی و محرکی بزرگ در عرصه سیاسی و انقلابی مردم ایران، نمایان شد، مطرح کرد: این باور در چهار حوزه خودنمایی کرد که به ترتیب بر انقلاب ایران اثر گذاشت. در حوزه بینشی و تغییر در جهان‌بینی و نگرش مردم ایران به انقلاب، به‌عنوان اصلی‌ترین جریان برای برهم زدن حکومت طاغوت تأثیرگذار بود. در ادامه بر ایجاد جهان‌بینی و نگرش و بینشی جدید به عرصه انقلاب، در حوزه ارزش‌ها نیز تأثیر داشت و با ایجاد ارزش‌های مهدوی، در جهت انقلاب جلوه‌گری کرد.

محقق حوزه مهدویت با بیان اینکه باور داشت مهدویت در حوزه هنجار‌های رفتاری نیز بر انقلاب تأثیر گذاشته و به تولید رفتار‌های مناسب باارزش‌های مهدوی منجر شد، ادامه داد: در نهایت در حوزه ایجاد نماد‌ها و سمبل‌های مهدوی برای تسریع در امر انقلاب، ظهور و بروز پیدا کرد.

معاون توسعه مدیریت و منابع دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌المللی انزلی تبیین کرد: فرهنگ مهدویت و انقلاب اسلامی، ارتباط دوسویه و جدایی‌ناپذیر با یکدیگر دارند و می‌توان آن را از دو دیدگاه مختلف، یکی تأثیر فرهنگ مهدویت و انتظار بر انقلاب اسلامی و نقش این فرهنگ در شکل‌گیری، پیروزی و استمرار انقلاب شکوهمند مردم مسلمان ایران و دیگری اثرات انقلاب اسلامی بر فرهنگ مهدویت و انتظار و نقش این انقلاب در گسترش، پویایی و نهادینه شدن فرهنگ مهدویت و انتظار در جامعه اسلامی ایران، بررسی کرد.

مجیدی با تأکید بر اینکه تبیین و تفسیر این ارتباط و پیوند از هر دو دیدگاهِ یادشده ضروری بوده و می‌تواند در رشد و اعتلای انقلاب اسلامی و گسترش و تعمیق هر چه بیش‌ترِ فرهنگ مهدویت و انتظار بسیار مؤثر باشد، اضافه کرد: انقلاب اسلامی ریشه در باور مهدوی و مبانی انتظار شیعی دارد. از این‌رو هر اندازه در تبیین فرهنگ مهدویت و انتظار و تأثیر آن بر شکل‌گیری و پیروزی انقلاب اسلامی مردم ایران بکوشیم، در واقع موجب تقویت پایه‌های ایدئولوژیک انقلاب اسلامی شده‌ایم.