اهمیت گشت‌زنی ساحلی برای مطالعات علمی/ در مطالعه آب‌های منطقه خلیج‌ فارس خودکفائیم

مریم قائمی عضو هیئت علمی پژوهشگاه اقیانوس‌شناسی و علوم جوی کشور و پژوهشگر حوزه آلودگی دریاها که در کشتی اقیانوس‌پیمای تحقیقاتی این موسسه نیز حضور داشته است در گفت‌وگو با خبرنگار علم و فناوری خبرگزاری آنا، ابتدا اطلاعات جزئی درخصوص چیستی و ماهیت «پایش فراساحلی» و همچنین دیگر طرح‎های تحقیقاتی در دست این موسسه ارائه کرد و گفت: به‌طورکلی سیاره زمین، همواره درحال تغییر است؛ این تغییرات بر اکوسیستم کل زمین از جنگل‌ها، خاک و بخش‌های دیگر گرفته تا بخش‌های دیگر مانند اقیانوس‌ها، دریاها و سواحل تاثیر می‌گذارند.

قائمی ادامه داد: به‌زبان ساده، پایش سواحل، شامل  ارزیابی  وضعیت محیطی تغییرات و ترکیبات سطح و بستر آب اقیانوس‌ها و دریاها می‌شود.

این پژوهشگر حوزه آلودگی آب‌ها به مزیت و کارکرد طرح‌های پایش سواحل اشاره کرد و گفت: برای اینکه بتوانیم بهترین تصمیم را درخصوص حفاظت سواحل و آب دریاها و اقیانوس‌ها بگیریم، نیازمند مانیتورینگ و یا به‌اصطلاح پایش اقیانوس‌ها هستیم.

قائمی با بیان اینکه اولین‌بار است که چنین طرحی برای پایش فراساحلی آب‌های جنوب ایران توسط پژوهشگاه اقیانوس‌شناسی اجرایی می‌شود، گفت: درسال 1978، سازمان حفاظت از محیط‌زیست دریایی در دنیا تاسیس شد که گشت‌های گوناگونی برای بررسی آب‌های خلیج‌فارس و دریای عمان توسط این سازمان ارسال می‌شد.

وی اضافه کرد: آخرین گشت این سازمان درسال 2006 ارسال شد که اطلاعات جامعی از دریای عمان، خلیج‌فارس وتنگه هرمز به‌دست آمد.

قائمی به موانع موجود برای ادامه همکاری کشورها و موسسات مطالعاتی جهان در خصوص مطالعه خلیج‌فارس اشاره کرد و ادامه داد: بعد از سال 2006 و بعد از آخرین گشت، به‌دلایل مختلفی از جمله موانع سیاسی، جنگ و ناامنی که در منطقه خلیج‌فارس اتفاق افتاد، این همکاری‌ها متوقف شد.

وی افزود: توقف همکاری با کشورهای دیگر باعث کاهش اطلاعات ایران از شرایط زیست‌محیطی خلیج‌فارس شد و از آنجایی که خلیج‌فارس یک خلیج نیمه‌بسته است، ماندگاری آب در این منطقه بین یک الی دو سال طول می‌کشد.

عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه اقیانوس‌شناسی درباره خودکفایی تیم‌های تحقیقاتی ایران در حوزه مطالعه آب‌های خلیج‌فارس، بیان کرد: خوشبختانه، تمام این محدودیت‌‌ها، باعث شد از سال 1398، پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی با محوریت مطالعه آب‌ها، شکل بگیرد.

قائمی درباره ظرفیت‌های پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی توضیح داد: یکی از مهم‌ترین ظرفیت‌های تیم‌های تحقیقاتی ایران در حوزه مطالعه خلیج‌فارس، در اختیارداشتن کاوشگر دریایی خلیج‌فارس است.

پژوهشگر متخصص در حوزه مطالعه خلیج‌فارس با اشاره به پارامترهای گوناگون‌ بررسی‌شده توسط محققان کشتی اقیانوس‌پیمای ایرانی، ادامه داد: پارامترهای گوناگونی، ازجمله پارامترهای فیزیکی مانند، تغییرات دما، شوری آب، کدورت آب، اکسیژن محلول، کروفیل(سبزینه موجود در آب) و مواد مغذی از جمله موارد بررسی‌شده توسط تیم‌های تحقیقاتی است.

وی به دیگر پارامترهای اندازه‌گیری‌شده توسط کاوش‌گران دریای خلیج‌فارس اشاره کرد و افزود: تغییرات شیمیایی و زیستی از جمله جوامع پلانکتونی و زمین‌شناسی خلیج‌فارس از جمله مطالعات گشت‌های خلیج‌فارس است.

قائمی درباره آخرین گشت‌های تحقیقاتی آب‌های خلیج‌فارس افزود: آخرین گشت‌های فراساحلی خلیج‌فارس در تابستان و زمستان 1400، اتفاق افتاد که اطلاعات جامعی از وضعیت آب‌های خلیج‌فارس در اختیارمان قرار داد. درحال حاضر ایران، جامع‌ترین اطلاعات را از منطقه خلیج‌فارس دارد.

وی درباره مطرح‌شدن نتایج این مطالعات در سطح جهانی و یا در دانشگاه‌ها و موسسات مطالعاتی دنیا، اضافه کرد: بسیاری از این مطالعات درقالب مقالات پژوهشی منتشر شده‌اند اما این نتایج، در کمیته‌ بین‌المللی منتشر شده است.

قائمی به آخرین دستاوردهای کشتی‌اقیانوس‌پیما در خلیج‌فارس اشاره کرد و گفت: نتایج آخرین گشت‌زنی این اقیانوس‌پیما در آب‌های خلیج‌فارس در قالب یک اطلس دریایی بین‌المللی منتشر شده است.

عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی درباره لزوم همکاری ارگان‌های مرتبط توضیح داد: تاکنون سازمان حفاظت از محیط‎زیست همکاری‌های بسیاری با پژوهشگاه اقیانوس‌شناسی داشته است. اما نیاز است نهادهای دیگر ازجمله سازمان‌های دریایی و بنادر هم با تیم‌های تحقیقاتی مشارکت کنند.

این پژوهشگر حوزه مطالعات آلودگی دریا، به برخی موانع و کمبود فنی تیم‌های مطالعاتی دریا، اشاره کرد و افزود: در بخش نیروی انسانی متخصص کمبودی نداریم. اما بیشترین نیاز تیم‌های تحقیقاتی آب‌های خلیج‌فارس، بیشتر در خصوص خرید تجهیزات فنی و به‌روزشدن ابزار مطالعاتی محققان است.

وی ادامه داد: درحال حاضر،‌ پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی دارای 4 ایستگاه مطالعاتی در بندرعباس، بوشهر، چابهار و نوشهر است که در صورت تجهیز ایستگاه‌ها، می توان اطلاعات علمی سریع تر و بهتری ارائه کرد.