نگرش‌ها و راهبرد‌ها در افزایش جمعیت

خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ نخستین جشنواره ملی کرسی‌های «تخصصی و ترویجی» که در نوع خود کم‌نظیر بود، به‌تازگی از سوی معاونت علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی با حضور رئیس این دانشگاه و جمعی از دانشگاهیان برگزار شد.

به گفته میثم چگین رئیس دانشکدگان فرهنگ و تمدن دانشگاه آزاد اسلامی، تاکنون سه کرسی تخصصی در حوزه معماری و شهرسازی در دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شده است. در حوزه کرسی‌های ترویجی هم هزار و ۵۵۰ کرسی توسط استادان و هزار و ۳۱۰ کرسی در بخش دانشجویی برگزار شده است.

در نخستین جشنواره ملی کرسی‌های «تخصصی و ترویجی» دانشگاه آزاد اسلامی ۲۵۰ عنوان کرسی به دبیرخانه ارسال شده بود که ۱۴۱ کرسی مرتبط با محور‌های جشنواره تشخیص داده شد. داوران در پایان پس از بررسی، فقط در ۷ محور موضوعاتی را شایسته تقدیر دانستند.

محمدحسین پوریانی دکتری جامعه‌شناسی و استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم از برگزیدگان نخستین جشنواره ملی کرسی‌های «تخصصی و ترویجی» دانشگاه آزاد اسلامی با موضوع کرسی ترویجی «افزایش جمعیت؛ نگرش‌ها و راهبرد‌ها» بود. این موضوع در کتابی به همین نام نیز منتشر شده است.

پوریانی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری آنا به تشریح طرح‌نامه کرسی ترویجی مورد نظر پرداخت و بیان کرد: کنترل جمعیت و تنظیم خانواده از جمله مسائلی است که با رشد بی‌رویه جمعیت و پیامد‌های منفی آن در جهان، ابتدا در غرب و سپس از حدود ۵۵ سال پیش در ایران و دیگر کشور‌های اسلامی مورد توجه قرار گرفته است.

علمای دینی که درباره جمعیت و مسائل آن می‌خواهند حکمی صادر کنند، علاوه بر رجوع به متون دینی که بسیار ضروری است، باید با اوضاع کشور و جهان از حیث وضعیت جمعیت و آثار و روند آن باخبر باشند و با موضوع‌شناسی، احکام خود را صادر کنند. موضوع شناسی نیز به عهده عرف خاص یعنی متخصصان جمعیتی و اقتصادی است

وی اضافه کرد: همواره این پرسش نیز مطرح می‌شد که آیا اصولاً تحدید موالید و تنظیم خانواده از منظر آموزه‌های اسلامی جایز است یا نه؟ ابتدا، عمده علمای دین قائل به عدم جواز شده و تعداد اندکی، قائل به جواز تنظیم و کنترل جمعیت شدند. به همین دلیل با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، اجرای سیاست کنترل جمعیت به فراموشی سپرده شد و در نتیجه، جمعیت رشد شتابانی به خود گرفت.

استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم ادامه داد: نتایج سرشماری جمعیت در سال ۱۳۶۵ و مطالعات بعدی، زنگ خطر را برای مسئولان کشور به صدا درآورد. رشد جمعیت ۴/۳ درصدی، دو برابر شدن جمعیت در طول ۲۰ سال، افزایش بیکاری و مشکلات آموزشی و اجتماعی و‌.... از این رو، علمای دین به بازنگری در مبانی اسلامی در باب بحث جمعیت پرداخته و پرسش‌هایی مطرح شد؛ پرسش‌هایی از این قبیل که آیا از منظر اسلامی، تکثیر نسل و افزایش جمعیت، الزامی و واجب است؟ آیا اسلام در این مسئله ساکت است و نظری در باب افزایش یا کاهش جمعیت ندارد؟ آیا اسلام به طور مطلق و در همه شرایط، خواهان افزایش جمعیت است یا آن را مقید به شرایط و صفات خاصی کرده است؟ آیا سیاست جمعیتی ثابت است یا طبق شرایط زمان و مکان تغییر می‌یابد؟ آیا تنظیم خانواده با همان شیوه‌هایی که در مغرب زمین رواج دارد، مورد پذیرش تفکر دینی است و یا این‌که برخی قابل قبول و برخی نامشروع هستند؟

پوریانی هدف اصلی از نوشتار خود با موضوع کرسی ترویجی «افزایش جمعیت؛ نگرش‌ها و راهبرد‌ها» را آشنایی با ادبیات جمعیت، دیدگاه اسلام نسبت به افزایش، کاهش، تثبیت و تناسب جمعیت و واکاوی و بررسی آنها دانست و تشریح کرد: به نظر می‌رسد برای دستیابی به دیدگاه اسلام در مسئله جمعیت، پرداختن به سوالاتی ازجمله؛ آیا تکثیر موالید، واجب است؟ آیا اصل اولی، تکثیر و تزاید نسل است؟ آیا تکثیر موالید، به طور مطلق و در هر شرایطی مستحب است یا استحباب آن با توجه به سایر ادله و آموزه‌های دینی، قابل تخصیص یا تقیید است؟ حائز اهمیت است.

وی توضیح داد: به عبارت دیگر، آیا همان طور که برخی اعتقاد دارند از منظر دینی، اصل، تکثیر نفوس است و مطلوب آن است که مسلمانان بدون واهمه از محدودیت‌ها و شرایط ویژه خانوادگی و اجتماعی و با توکل به خداوند و رازقیت او به تکثیر فرزندان بپردازند و هیچ‌گونه تحدید و کنترلی را اعمال نکنند؟ 

اسلام مصالح کلان جامعه مسلمین را مد نظر دارد

دکتری جامعه‌شناسی و استادیار دانشگاه آزاد اسلامی اهداف طرح‌نامه خود را در 6 محور؛ آشنایی با پیشینه بحث جمعیت در منابع و مطالعات اسلامی، آشنایی با پیشینه سیاست‌گذاری‌های جمعیتی در جمهوری اسلامی ایران، شناخت نظر اسلام در باره جمعیت و برنامه تنظیم خانواده، استخراج اولویت‌ها و ترجیحات دینی در باب جمعیت، آشنایی با خطوط قرمز در سیاست‌گذاری جمعیت بر اساس منابع و مبانی اسلامی و سیاست‌های کلی پیشنهادی در باب جمعیت بر اساس منابع و مبانی اسلامی عنوان کرد.

این پژوهشگر گفت: از آنجا که اسلام دین خرد و نظم و توازن و تعادل است، مصالح کلان جامعه مسلمین را مد نظر دارد؛ بنابراین اگر اهل خبره بعد از کارشناسی‌های دقیق تشخیص دادند مخازن آبی یا منابع طبیعی و محیط زیست و یا مشکلات مربوط به تغذیه، بهداشت، آموزش، مسکن و اشتغال با نرخ رشد جمعیت هماهنگی ندارد و حکومت ناچار است سیاست‌های کنترل و کاهش جمعیت را در پیش گیرد، از نظر اسلام این کار به صورت موقت و بسته به میزان نیاز جایز است. 

پوریانی توضیح داد: اصل نخست این است که حکومت اسلامی مطابق با ادله‌ای که بیان شد، تکثیر نسل را البته با حفظ کیفیت تشویق کند؛ بنابراین در هر زمان و هر مکان و شرایط که جمعیت زیاد و فزونی فرزندان خانواده مخل آسایش و سعادت جامعه و خانواده‌ها باشد، باید به تحدید و کاهش جمعیت، طبق احکام اسلامی، اقدام کرد. اسلام با تنظیم و کنترل جمعیت موافق است.

بازشناسى موضوع بحران جمعیتى در صلاحیت کارشناسان و سیاست‌گذاران جمعیتى است

استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم یادآور شد: بازشناسى موضوع بحران جمعیتى در صلاحیت کارشناسان و سیاست‌گذاران جمعیتى است که فقیهان باید به دیدگاه آنان، توجه کنند. علمای دینی که درباره جمعیت و مسائل آن می‌خواهند حکمی صادر کنند، علاوه بر رجوع به متون دینی که بسیار ضروری است، باید با اوضاع کشور و جهان از حیث وضعیت جمعیت و آثار و روند آن باخبر باشند و با موضوع‌شناسی، احکام خود را صادر کنند. موضوع شناسی نیز به عهده عرف خاص یعنی متخصصان جمعیتی و اقتصادی است.

به گزارش آنا، نخستین جشنواره ملی کرسی‌های «تخصصی و ترویجی» دانشگاه آزاد اسلامی با حضور دکتر محمدمهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، حجت‌الاسلام محمد شریفانی مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی، محمدهادی همایون معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی و محمدعلی نادی معاون علوم تربیتی و مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی در دانشکده هنر دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی برگزار و از برگزیدگان نخستین جشنواره ملی کرسی‌های تخصصی و ترویجی دانشگاه قدردانی شد.

انتهای پیام/

احسان عربی مفرد