اقتباس و ترجمه در سینمای ایران حرفه‌ای نیست

قربانعلی تنگ‌شیر مدرس دانشگاه و منتقد سینما در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا تصریح کرد: مشکل جدی ما در سینما نداشتن نویسنده خوب برای سناریو است. حتی اقتباس‌ها با توجه به نظر کارگردان تغییر می‌‌کند. امسال چند مورد اقتباس داشتیم  که باز نمی‌توان کامل دانست.

وی افزود: به عنوان مثال فیلم «پروین» که داستان زندگی پروین اعتصامی‌‌ را خلاصه و محدود بیان کرده بود. در این اقتباس بخشی از زندگی پروین اعتصامی ‌‌را نشان می‌‌داد و برخی اتفاقات مانند جداشدن و بیمارشدن وی را در فیلم به کل نمی‌‌بینیم و کارگردان هم مدعی شده است که این برداشت وی از زندگی شاعر بوده و اگر کسی دیگری فیلم می‌ساخت، برداشت دیگری داشت؛ اما فیلم پروین اعتصامی ‌‌از نظر سناریو، کاد بندی، بازی‌ها حتی فیلم‌برداری قابل قبول و یکی از اقتباس‌های خوب بود.

به گفته این منتقد سینما، فیلم «بی بدن» دومین اقتباسی است که بر اساس یک پرونده قضایی که سال‌ها قبل اتفاق افتاده اقتباس شده است. در این فیلم تغییراتی را ایجاد کردند و با اسامی ‌‌مستعار متهمان و قاتلان را آوردند که شاید بر اثر فشار‌ها بوده و این فیلم هم همه چیز آن پرونده را بیان نکرده است. می‌‌شود گفت اقتباس خوبی صورت نگرفته و ایده‌آل نبود.

تنگ‌شیر با اشاره به اینکه فیلم دیگر «خانه کیانوش» اقتباسی از یک رمان است که تا حدی توانسته بود کتاب را بیان کند، متذکر شد: اسکلت فیلم خوب بود؛ اما به طورکلی ما اقتباس‌های خوبی در سینمای ایران نداریم.

وی اضافه کرد: در مورد «پرویز خان» باید بگویم فیلم خوبی بود و توانسته بود، سینما، جنگ، فوتبال و سیاست را ترکیب کند. هر چند در بخش فوتبال موفق بود اما در بخش طرح جنگ ضعیف و نامفهوم عمل کرده بود. در حوزه سینما، موسیقی، فیلمبرداری و نگاه به جامعه خیلی خوب بود.بازی آقای پورصمیمی‌‌ هم به حدی خوب و صاف و رک بود که احتمال دریافت جایزه را دارد.

به گفته این مدرس دانشگاه، از داش آکل بگیرید تا به این طرف که دلیل عمده آن ای‌ است که ما نویسنده خوب نداریم که بتواند برآورد کند و بعد آن را پیاده کند. برخی رمان‌ها شخصیت‌های زیادی دارند و ساخت آن مستلزم کار زیادی است. باید شخصیت و لوکیشن زیادی تعریف شود که هزینه زیادی در بردارد و مورد استقبال کارگردان‌ها نیست.

وی بیان کرد: به عنوان مثال از روی سه تفنگدار الکساندر دوما یا بینوایان ویکتور هوگو آثار مختلفی ساخته شده است. در هر فیلم یک نوع خاصی از ساخت دیده می‌‌شود. خیلی از کارگردان‌ها می‌‌گویند ما مایل به بیان زمانی که رمان و کتاب خاصی به آن اشاره دارد نیستیم و به طور کلی در ایران هم این مشکل را داریم.

تنگ‌شیر تصریح کرد: ما حتی مترجم‌های خوبی نداریم. مترجم خوب باید خود سینمایی باشد. برخی اصطلاحات مانند میزانسن و دکوپاژ در انگلیسی معنی ندارد و این مترجم است که باید به درستی پیاده کند. متسفانه مترجم سینمایی هم کم داریم تا حدی که بتواند نقد یک کتاب تکنیکی در سینما را انجام دهد. نمی‌‌توان مترجمی ‌‌یافت که هم نظر نویسنده و هم بینندگان را رعایت کرده باشد. چون زمانی که اصول را رعایت نکنیم خیانت است و نتوانسته موضوع را برساند.

ما سینمای کودک و نوجوان نداریم

وی در پاسخ به وضعیت فیلم‌های جشنواره با مخاطب کودک و نوجوان نیز افزود: در ایران سینمای کودک و نوجوان و پویا نمایی جا نیافتاده چرا که به ما یاد نداده‌اند که از پویا نمایی لذت ببریم. گناهی نداریم و مخاطب وقتی جایی برای تماشای چنین فیلم‌هایی ندارد نمی‌‌داند لذت بردن از آن به چه ترتیبی است.

به گفته منتقد سینما در حال حاضر ما برای فیلم مستند هیچ جایی جهت اکران نداریم مگر هنر و تجربه که فیلمی ‌‌یک یا دوبار به نمایش درمی‌‌آید ولی فیلم‌های سینمایی در کل ایران به نمایش در می‌آید و فقط هنر و تجربه است که در جشنواره‌های خارجی جایزه می‌‌گیرد.

تنگ‌شیر اضافه کرد: در دنیا روال برعکس است و به فیلم مستند و پویا نمایی به حدی اهمیت قائل‌اند که نامزد اسکار هم می‌‌شود.در این جشنواره 4-5 مورد پویا نمایی داشتیم که سالن‌ها متأسفانه همه خالی بود.

وی با اشاره به فیلم نوروز افزود: با این وجود فیلم نوروز به دلیل اینکه فرهنگ نوروز باستانی ایران را دوباره معرفی کرد و حضور یک دختربچه تاجیکی موجب شد که کار مشترکی با این کشور باشد، کار ارزشمندی بود.

مدرس دانشگاه ادامه داد:  فکر می‌‌کنم فیلم نوروز اولین فیلم اکران عمومی‌‌ ماست؛ چراکه نزدیک نوروز هستیم. از طرفی در تاجیکستان هم اکران خواهد شد چون بازیگر تاجیک داشته است. بازی‌ها خیلی خوب بود و داستان، داستان خوبی بود چرا که بیان نوروز خود یک فرهنگ است؛ اما پدر و مادر کودک بازی خوبی نداشتند.

بسیاری از فیلم سازان در آینده نزدیک فراموش می‌‌شوند

وی در خصوص سختی تولید فیلم نیز گفت: بیشتر فیلم‌های امسال را یا فارابی یا موج حمایت کرده است؛ اما اینکه این فیلم‌ها بفروشد یا نه خود مسئله جدی است. آمار تولیدات فیلم‌های سینمایی در هر سال 100 فیلم است و این در حالی است که برخی از فیلم‌ها از جشنواره‌های گذشته هنوز اکران نشده‌اند و در صف اکران هستند.

منتقد سینما اضافه کرد: معضل دیگری که داریم مافیای اکران است. خیلی از فیلم‌هایی که داریم و نباید سریع اکران شود، سریع اکران می‌‌شود و فیلمی ‌‌که باید زود اکران شود، دیر اکران می‌‌شود. فیلمی‌‌ داریم که دو سال پیش در جشنواره دیدیم و هنوز اکران نشده است و فیلمی ‌‌داریم که بعد از جشنواره بلافاصله اکران شده است.

تنگ‌شیر با اذعان به اینکه امروز فیلم‌سازانی داریم که فیلم اول خود را ارائه کرده‌اند، متذکر شد: اگر تا 10 سال آینده فقط همین فیلم را داشته باشند، 500 فیلمساز داریم که فقط یک فیلم ساخته‌اند و فراموش می‌‌شوند.چرا که دیگر فیلم دوم را نساخته‌اند یا پول آن را ندارند و یا تهیه کننده ندارند. و تولید فیلم هر سال گران‌تر می‌‌شود.

وی افزود: هزینه فیلم‌ها را باید یا دولت یا فارابی یا موج بدهد و از این نظر فیلمسازان ما در نوبت هستند. مانند تئاتری‌های ما. خیلی‌ها سالن نمایش ندارند. لیسانس تئاتر  دارد اما نمی‌‌تواند نمایشی بسازد. از آن طرف فیلمسازان حرفه‌ای‌ هم مشکل دارند، مانند تقوایی و بیضایی.

وی با اشاره به اینکه به عنوان مثال بازیگران توانمندی مانند هدیه تهرانی و نیکی کریمی‌‌ در چند سال اخیر هیچ اثری نداشته‌اند، اذعان کرد: بسیاری از بازیگران قدر به دلیل اینکه فیلم خوب ساخته نمی‌‌شود و دستمزد بازیگران حرفه‌ای‌ بالا است. وقتی کارگردان قادر نیست چنین بازیگری را بیاورد از بازیگران دست دو یا نابازیگر استفاده می‌‌کند.

تنگ‌شیر گفت: این وضعیت در حالی است که موجودی ما همین است که در جشنواره دیدیم. چهار تا پویا نمایی و چند تا اقتباسی. برخی فیلم‌ها فقط نیم ساعت دیده شده و بقیه فیلم‌ها هنوز آمده نشده بود. به همین دلیل جشنواره چون می‌‌خواست جدولی داشته باشد، هر فیلمی ‌‌آمده می‌‌شد می‌‌پذیرفت.