فعالیت ۴۰۰ شرکت دانش‌بنیان در حوزه بالادست صنعت نفت و گاز کشور

علی‌اصغر صادقی مجرد در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری علم و فناوری آنا اظهار کرد: امکان استفاده از دانش‌بنیان‌ها در دو بخش بالادست و پایین‌دست صنعت نفت، گاز و پتروشیمی وجود دارد. در بخش بالادست، اکتشاف، تولید و استخراج و بهره‌برداری از میادین نفت و گاز از جمله بخش‌هایی است که دانش‌بنیان‌ها در کشور ما چندان جذب آن نشده‌اند و بیشتر به سمت ساخت مواد شیمیایی می‌روند که مورد نیاز این صنعت است که از جمله آنها اسیدکاری چاه‌ها، ساخت ژل‌پلیمر‌ها یا ساخت یک سری ادوات نمودارگیری و لاگین است.

صادقی مجرد عنوان کرد: البته این بخش نیز سختی‌های کار خود را دارد و دانش‌بنیان‌ها باید در این مسیر با شرکت‌های بزرگ رقابت کنند. شرکت‌های بزرگ نیز ریسک نمی‌کنند و داده‌های آنها را در معرض سنجش قرار نمی‌دهند به همین دلیل در بالادست نه فضای بازی برای شرکت‌های دانش‌بنیان وجود دارد و نه ریسک کار را چندان قبول می‌کنند.

بهره‌گیری بخش میان‌دستی نفت از حضور دانش‌بنیان‌ها

نایب رئیس دوم کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران گفت: در بخش میان‌دستی نفت نیز پالایشگاه‌ها از جمله بخش‌هایی است که دانش‌بنیان‌ها در آن فعال هستند و در حوزه پساب‌های صنعتی، ساخت کاتالیست‌ها یا برخی از هوشمندسازی‌ها از ظرفیت دانش‌بنیان‌ها استفاده شده و مشغول به کار هستند و شرکت‌های خوبی نیز در این زمینه ایجاد شده است.

وی بیان کرد: در بخش پتروشیمی و صنایع پایین دست آن نیز شرکت‌های دانش‌بنیان خیلی فعال هستند و در کاتالیست‌ها، سیستم‌های نگهداشت، تعمیرات هوشمند فعال هستند. عموم شرکت‌های پتروشیمی خصوصی هستند و بحث هزینه و فایده برای آنها خیلی مهم است؛ بنابراین بررسی و تحقیق کرده و با دانش‌بنیان‌ها ارتباط می‌گیرند و به این شیوه می‌توانند شرکت‌های مناسب دانش‌بنیانی مورد نظر خود را پیدا می‌کنند و در تعامل با آنها رشد مناسبی نیز به دست آورده‌اند.

نایب رئیس دوم کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران عنوان کرد: استاندارد در بخش نفت مبتنی بر‌ ای‌پی‌ای است. درآنجا که استاندارد‌های‌ ای‌پی‌ای مطرح است، دانش‌بنیان‌ها باخط کش‌ ای‌پی‌آی عموماً رد می‌شوند. استاندارد‌ ای‌پی‌ای به این معنی است که محصول یا خدمت باید مطابق با اصول و شاخص‌های تعیین‌شده ثبت و تأیید شود به همین دلیل برخی از دانش‌بنیان‌ها که باید تأییدیه‌ «ای‌پی‌ای» را دریافت کنند، عموماً رد می‌شوند، اما در آن بخش‌هایی که‌ ای‌پی‌آی وجود ندارد، دانش‌بنیان‌ها مطابق با توان و تخصص خود امکان فعالیت را دارند.

صادقی مجرد درباره تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در بخش نفت و گاز کشور، بیان کرد: به واقع عدد و رقم مشخصی در این زمینه وجود ندارد به این دلیل که شرکت‌های متعددی از مپنا با حجم و وسعت بالا و شرکت‌های کوچک با چند نفر نیرو خود را دانش‌بنیان می‌دانند به همین دلیل باید سامانه‌ای برای جمع‌آوری اطلاعات دانش‌بنیان‌ها ایجاد شود.

نایب رئیس دوم کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران عنوان کرد: همچنین باید سامانه‌ای ایجاد شود تا نیاز‌های بخش‌های مختلف کشور در آن تعیین شود و با ثبت تاریخ معین شود که برای چه نیاز‌هایی چه شرکت‌های دانش‌بنیان با چه تخصص‌هایی وجود دارد. به طور مثال تعیین شود که برای پسا‌ب‌های صنعتی ۳۰ شرکت دانش‌بنیان وجود دارد؛ البته معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برخی اطلاعات و آمار را در اختیار دارد و لیستی را در این زمینه تهیه کرده، اما مشخص نیست که چه میزان از این دانش‌بنیان‌ها محصول دارند یا چه تعداد از آنها مبتنی بر تحقیق و توسعه هستند.

دانش‌بنیان‌ها باید واقعی باشند

صادقی مجرد بیان کرد: حدود ۴۰۰ شرکت دانش‌بنیان در حوزه بالادست صنعت نفت و گاز کشور در حال فعالیت هستند؛ اما معتقدم دانش‌بنیان‌ها باید واقعی باشند، اما اکنون کشور‌هایی هستند که ۷۰ سال است فعالیت می‌کنند و ۴ هزار کارمند دارند؛ اما اکنون خود را دانش‌بنیان اعلام کرده است در حالی که دانش‌بنیان نیست و بر اساس آر‌انددی(R&D) خود تغییراتی در شیوه فعالیت خود ایجاد کرده و مجوزی دریافت کرده است و حالا خود را دانش‌بنیان معرفی می‌کند.

اطلاعات درستی از تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان کشور وجود ندارد

نایب رئیس دوم کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران عنوان کرد: معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری شرکت‌ها را به عنوان دانش‌بنیان معرفی نمی‌کند و فقط صاحبان محصول را دانش‌بنیان می‌داند؛ اطلاعات درستی از تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان کشور وجود ندارد و سامانه مشخص و دقیقی نیز وجود ندارد که مشخص کند چه تعداد شرکت دانش‌بنیان وجود دارد و چه تعداد از آنها محصول‌محور و کدام یک خدمت محور هستند.

وی افزود: همچنین باید مشخص شود که کدام یک از این شرکت‌ها موفق شده‌اند که پروژه دریافت کنند و کدام یک موفق شده‌اند، پروژه خود را به صورت موفق تحویل دهند. اکنون شرکت‌های دانش‌بنیان زیادی وجود دارند که به عنوان ساخت اول وارد شده‌اند؛ اما هنوز موفق به تولید محصول نشده‌اند.

برخی دانش‌بنیان‌ها در آزمایشگاه جواب می‌گیرند، اما در مرحله عملیاتی به نتیجه نمی‌رسند

صادقی مجرد عنوان کرد: جنس شرکت‌های دانش‌بنیان این گونه است که ممکن است چند سال وارد عرصه شوند و روی قطعه یا محصولی کار کنند؛ اما در نهایت بگویند که کار به نتیجه نرسیده است. این شرکت‌ها در آزمایشگاه جواب می‌گیرند؛ اما وقتی وارد مرحله عملیاتی می‌شوند و دما و فشار و ... به میان می‌آید محصول نتیجه نمی‌دهد.