بحران کمبود دارو پیش روی نظام سلامت/ باز هم پای ارز در میان است؟

به گزارش خبرنگار گروه سلامت خبرگزاری علم و فناوری آنا، سال جدید یکی از نگرانی‌ها کمبود و نایاب شدن برخی از داروهاست، موضوعی که بار‌ها در مورد آن صحبت شده با اینکه بسیاری از مسئولان ارشد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نگرانی قابل توجهی ندارند و تاکید بر این دارند که مشکلی از نظر تامین دارو در کشور وجود ندارد با این حال نگرانی‌ها مبنی بر کمبود دارو همچنان میان مردم وجود دارد، گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد ذخایر آنتی‌بیوتیک در ایران به طرز عجیبی کاهش یافت و این کمبود به‌تدریج گریبانگیر ساده‌ترین دارو‌ها هم شده است.

دیابتی‌ها در صدر تقاضای دارو

از سوی دیگر برخی از دارو‌ها در سال گذشته با تقاضای قابل توجهی روبه‌رو بود برای مثال بیماران دیابتی در صدر درخواست دارو هستند. در همین زمینه امیرحسین حبیبیان، معاون مرکز آمار و فناوری اطلاعات سازمان بیمه سلامت ایران با اشاره به اینکه پُرمصرف‌ترین دارو‌های کشور، مربوط به بیماران دیابتی است، گفت: تعداد ۲۴۰ میلیون داروی متفورمین در ۱۴۰۲ تجویز شده که در مقایسه با سال قبل از آن ۳۰ درصد افزایش داشته است و پس از آن دارو‌های آ‌ اس آ و لوزارتان که در پُرفشاری خون استفاده می‌شوند، قرار دارند.

وی افزود: در ۱۵ استان کشور پرمصرف‌ترین دارو‌ها ابتدا دارو‌های بیماران دیابتی و در رتبه بعدی دارو‌های بیماران قلبی و عروقی است که عبارتند از استان‌های آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی، اردبیل، همدان، قزوین، قم، اصفهان، یزد، کردستان، ایلام، لرستان، چهارمحال و بختیاری، البرز، زنجان و گیلان، در ۱۶ استان کشور نیز پرمصرف‌ترین ابتدا دارو‌های بیماران قلبی و عروقی و در رتبه بعدی دارو‌های بیماران دیابتی است که عبارتند از استان‌های تهران، سمنان، مازندران، گلستان، خراسان شمالی، خراسان رضوی، خراسان جنوبی، کرمانشاه، لرستان، کهگیلویه و بویر احمد، فارس، خوزستان، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کرمان و بوشهر.

حبیبیان ادامه داد: در ۱۴۰۲ همچنان داروی انسولین قلمی، پُرهزینه‌ترین داروی تجویزی بوده که مبلغی بالغ بر ۴۴۰ میلیارد تومان برای این دارو از سوی سازمان بیمه سلامت هزینه شده است.

معاون مرکز آمار و فناوری اطلاعات سازمان بیمه سلامت ایران با اشاره به افزایش ۲۰ تا ۳۰ درصدی صدور نسخه‌های الکترونیک در ماه‌های مختلف سال ۱۴۰۲ نسبت به سال قبل از آن، گفت: از ابتدای اجرای طرح نسخه الکترونیک تاکنون بیش از ۲۹۰ میلیون نسخه الکترونیک ثبت شده که در ماه‌های انتهایی سال ۱۴۰۲ حدود ۱۲ میلیون نسخه در ماه در سطح کشور توسط پزشکان تجویز شده است.

چرا برخی از دارو‌ها نایاب شدند؟

محمدرضا کشاورز بازرس انجمن داروسازان در گفت‌وگو با خبرنگار سلامت خبرگزاری آنا بیان کرد: یکی از مشکلات استراتژیک بزرگی که گریبانگیر شرکت‌های داروسازی شده، فروش اینترنتی دارو بوده که این موضوع عمل توزیع دارو را در کشور با مشکل مواجه کرده است.

بازرس انجمن داروسازان افزود: از سوی دیگر در حال حاضر کمبود نقدینگی یه یک مسئله جدی برای داروخانه‌داران تبدیل شده است، شرکت‌های دارویی و داروسازان هم با مشکل کمبود نقدینگی رو‌به‌رو هستند در تامین نقدینگی مورد نیاز چالش دارند در نتیجه تمامی این صنف‌های مرتبط با یک مشکل مشترک دست و پنجه نرم می‌کنند. همچنین از زمان اجرا طرح دارویار ۳۰ درصد افزایش قیمت را شاهد بودیم.

کشاورز گفت: بدعهدی برخی از بیمه‌ها و سازمان برنامه و بودجه در بحث نقدینگی باعث شده است تا زنجیره دارو در کشور با برخی از مشکلات روبه‌رو شود.

بازرس انجمن داروسازان اظهار کرد: در بحث کمبود دارو با دو وجه مواجه هستیم؛ یکی بحث کمبود ارز مرغوب و تحریم و یکی دیرکرد تخصیص اعتبار از بانک مرکزی که مورد دوم نقش بسیار پررنگ تری در کمبود دارو دارد. وقتی در پرداخت وجه تاخیر ایجاد می‌شود، چرخه تولید با کندی مواجه شده و جبران این کمبود پس از تخصیص وجه، ۳ تا ۶ ماه زمانبر خواهد بود.

در بحث کمبود دارو با دو وجه مواجه هستیم؛ یکی بحث کمبود ارز مرغوب و تحریم و یکی دیرکرد تخصیص اعتبار از بانک مرکزی که مورد دوم نقش بسیار پررنگ تری در کمبود دارو دارد. وقتی در پرداخت وجه تأخیر ایجاد می‌شود، چرخه تولید با کندی مواجه شده و جبران این کمبود پس از تخصیص وجه، ۳ تا ۶ ماه زمانبر خواهد بود

کشاورز در پاسخ به سوالی در مورد در خصوص گران شدن و یا نایاب شدن برخی دارو‌ها بیان کرد: تغییر ارز ترجیهی به ارز نیمایی یکی از عوامل گرانی دارو بوده است ولی برای جبران گرانی دارو شرکت‌های بیمه موظف شده اند تا مابه‌تفاوت قیمت‌های قبلی و جدید را پرداخت کنند، اما متاسفانه برخی از بیمه‌ها بد عهدی می‌کنند.

آخرین وضعیت دارویی کشور

محمد پیکانپور مدیرکل امور دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو درباره اظهاراتی مبنی بر اینکه کمبود اقلام دارویی در سال  ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱ کمتر، اما موارد دچار کمبود مهمتر و حیاتی‌تر هستند، توضیح داد: کدام یک از دارو‌هایی که 1401 کمبود داشتند، حیاتی نبودند و در  1402  کمبود‌ها حیاتی شده است؟

وی افزود: طبق اعلام سامانه بررسی سازمان غذا و دارو، میزان کمبود‌های دارویی در کشور در آذر ۹۹ قلم گزارش شده است؛ اما رفع این کمبود‌ها تنها در حوزه اختیارات سازمان غذا و دارو نیست. مثلا تعداد ۳۱ قلم از این کمبود‌ها به تامین ارز EIH بازمی‌گردد و باید ارز اروپا در اختیار حوزه دارو قرار گیرد که بتوان برخی از این دارو‌ها را تامین کرد.

وی تصریح کرد: بانک مرکزی برای جبران این موضوع در حال پافشاری است و هفته گذشته ۲۰ میلیون دلار جهت این اقلام اختصاص یافت؛ اما با توجه به اینکه تامین این موارد با کندی‌هایی مواجه می‌شود و درخواست‌های ما با تاخیر برطرف میشود، طبیعتا داروی مربوطه هم دچار کمبود می‌شود و در سازمان غذا و دارو نیز خود دستگاه چاپ ارز نیست که بتواند تامین‌کننده ارز باشد.

پیکانپور با تاکید بر اینکه اگر تمام عوامل زنجیره تامین دارو کنار یکدیگر قرار نگیرند، کمبود‌ رخ می‌دهد، اظهار کرد: نمی‌شود صرفا در رسانه گفت چرا به مشکلات دارویی رسیدگی نمی‌شود؟ اگر قرار است مشکلات برطرف شود باید هر نهادی در جایگاه خود در این زنجیره عملکرد خود را به‌درستی انجام دهد و پاسخگو باشد.

وی گفت: اگر قانون بودجه ۱۴۰۳ به‌درستی تدوین شود و حساب دارو از سایر حساب‌ها به‌درستی تفکیک شود، سامانه پرداخت برخط معوقات بیمه‌های و اعتبارات دارویاری راه‌اندازی شود و پرداخت منطقی از خزانه به ذی‌نفع نهایی بدون دست‌اندازی بخش‌های مختلف صورت گیرد، مشکلات مربوط به تامین دارو مرتفع خواهد شد.

باز هم پای بازار ارز در میان است

اکنون، اما در آغاز ۱۴۰۳، به نظر می‌رسد حوزه بهداشت و درمان دوباره در آستانه چالش یا چالش‌های بسیاری قرار دارد که باید پیش از تبدیل آن به بحرانی جدی برای آنها چاره‌اندیشی شود.دغدغه‌هایی که مانند بسیاری از اقلام و کالا‌ها یک سوی ریسمان دلایل آن به سیاست‎های لحاظ شده در زمینه تخصیص و بهای ارز، رفع تعهد ارزی همچنین بودجه در نظر گرفته شده، برای حوزه سلامت گره خورده است.

شرایطی که به دفعات کارشناسان حوزه اقتصاد و سلامت درباره آن هشدار داده‌اند، اما همچنان بسیاری از موارد مطرح‌شده، مدنظر متولیان امر قرار ندارد، به عنوان نمونه آنگونه که علیرضا سالم، عضو شورای عالی داروخانه‌های کشور اظهار کرده است، هرچند به تهیه ماده موثر مورد نیاز صنعت داروسازی ارز دولتی تعلق می‌گیرد، اما دیگر اجزای تولید و ساخت دارو، ارز یارانه‌ای ندارند؛ بنابراین تهیه آن برای سازندگان دارو در کشور هزینه بالایی خواهد داشت، چراکه باید این نیازهایشان را با ارز آزاد تهیه کرده و وارد کشور کنند؛ بنابراین روند صعودی گاه و بیگاه بهای ارز، نه تنها موجبات بالا رفتن بهای تمام شده مواد اولیه می‌شود، بلکه به دنبال آن سایر هزینه‌های تولید را نیز افزایش می‌دهد و نمود چنین وضعیتی هم افزایش قیمت دارو برای مصرف‌کنندگان خواهد بود.

باید چاره‌اندیشی دقیقی در حوزه دارو صورت بگیرد

آنچه به‌وضوح نشان می‌دهد، چالش‌های جدی بیشماری امسال در مسیر تولید و تهیه اقلام دارویی وجود دارد و بر این اساس اگر متولیان امر برای آنها چاره‌اندیشی درست نکنند، باز هم شاهد شدت گرفتن مشکلات موجود در صنعت دارو و به تبع آن کمبود و گرانی در زمینه اقلام دارویی و ناتوان‌تر شدن خانواده‌های بیماران برای تهیه اقلام مورد به جهت پرداخت رقم بالاتری برای درمان بیمارانشان خواهیم بود.