رقابت نفتی ایران و عربستان بر سر منافع مشترک با مواضع متضاد

به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی آنا، البته نکته مهم این است که رقابت نفتی دو کشور همواره از مناسبات سیاسی آنها متاثر بوده و هست. بارها به تجربه ثابت شده که هرگاه از منظر سیاسی روابط دو کشور بهبود یافته،‌در بازار نفت نیز مواضع ملایم تری اتخاذ شده و همراهی دو کشور برای ثبات در این بازار بیشتر بوده است، در نتیجه قیمت های متعادل در نفت خام را شاهد بوده ایم.

این رقابت همواره وجود داشته اما در سال های اخیر بر شدت آن افزوده شده است. در واقع با خروج ایران از برخی بازارهای نفت خود به واسطه تحریم ها،‌ عربستان که میدان را خالی از رقیب می دید به سرعت جای خالی ایران را با تکیه بر توان تولیدی خود پر کرد.

اما با برداشته شدن تحریم ها ایران بازارهای نفت خود را مطالبه کرد که با مقاومت عربستان در ترک بازارها روبه‌رو شد. بنابراین عربستان برای آنکه مشتریان سابق نفتی ایران را حفظ کند قیمت های خود را برای برخی مشتریان کاهش داد.

اما این راهکارها بی نتیجه بود زیرا ایران توانست ظرف چند ماه و با تکیه بر دیپلماسی فعال خود تا اروپا نیز نفت صادر کند.

از همین رو،‌ راهکار تخفیف از دستور کار عربستان خارج شد و قیمت های این کشور به قیمت های جهانی نزدیک شد.

ایران نیز که همواره مدافع نفت گران بوده،‌قیمت های نفت خود را بر مبنای قیمت های جهانی تعیین کرد.
در واقع ، رقابت بین ایران و عربستان عاملی برای این بود که با کاهش عرضه دیگر تولیدکنندگان نفت، این دو کشور همزمان با افزایش تولید خود، از فرصت افزایش قیمت بهره جستند.
اما به عقیده برخی کارشناسان ایران برای آنکه بازارهای از دست رفته خود را از عربستان پس بگیرد، تخفیف در فروش نفت خام را در دستور کار داشته است.

هرچند این صحبت‌ها از سوی مقامات ایران رد شده بود، در ماه‌های گذشته رسانه های مختلف بارها در مورد تخفیف‌های ایران برای جذب سهم بیشتر از بازار سخن گفته بودند. بطور مثال، سایت معتبر «OilPrice» در گزارشی که ۲۳ اردیبهشت با عنوان «ضربه ایران به عربستان» منتشر شد از تخفیف بهای نفت سنگین ایران برای مشتریان آسیایی خبر داد. «بلومبرگ» نیز در گزارشی با عنوان «پیشی ایران در جنگ نفت با تخفیف» در تاریخ ۲۰ فروردین با اشاره به آمار بهای نفت ایران در بازارهای آسیا نوشت: این کشور نفت خود را زیر قیمت عربستان به مشتریان آسیایی می‌دهد.
در همین باره، محسن قمصری، مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران با اشاره به اینکه بهای نفت ایران تابعی از عوامل مختلف است، می‌گوید: ایران برای تعیین بهای نفت خود، از عوامل مختلفی بهره می‌جوید که ۱۷ مورد به‌طور ویژه آن را تعیین می‌کنند؛ عربستان سعودی یکی از عوامل موثر بر بهای نفت ایران است، چراکه این کشور به‌عنوان عمده تولید‌کننده نفت، با تغییر تولید خود می‌تواند همه قیمت‌های نفت‌های شاخص را متأثر کند. در مقابل بهای نفت ایران نیز یک عامل تاثیر‌گذار برای سایر کشورهاست و نمی‌توان گفت که ایران برای تعیین بهای نفت خود به‌طور ویژه دنباله‌رو عربستان است. در واقع تغییر بهای نفت ایران، تغییر در فرمول قیمت‌گذاری بوده است و خود قیمت‌ها افزایش نداشته است و اینکه ایران بهای نفت خود را افزایش داده، برداشت اشتباهی است.
با این وجود، بیژن زنگنه همواره و تا پیش از برداشته شدن تحریم ها، ادعا‌های مربوط به تخفیف بهای نفت را رد کرده و گفته است :اگر بنا به تخفیف باشد، این تخفیف پس از لغو تحریم‌ها و براساس عرف بازار برای باز پس گرفتن سهم از بازار است و اکنون تخفیفی به مشتریان داده نمی شود. قمصری نیز به قراردادهایی که ایران برای فروش نفت به امضا می‌رساند استناد کرده و گفته است که این قراردادها براساس قیمت رسمی بازار است و تخفیفی به مشتریان داده نشده است.
نکته ای که باید به آن تاکید شود این است که رسانه‌های غربی برای ادعای خود به بهای نفت نقطه‌ای یا Spot استناد کرده و آن را یک تا دو دلار عنوان می‌کنند؛ این در حالی است که نوسان قیمت تا مرز سه دلار کاملا در بازار عادی است و نمی‌توان آن را مبنای تحلیل قرار داد، بلکه قراردادهای بلندمدت یا terms هستند که سنگ بنای قیمت نفت به شمار می‌روند که تغییری در این موضوع برای نفت ایران رخ نداده است.
از سوی دیگر، کارشناسان نفتی ایران همچنین به اولویت بازار آسیا برای نفت خود اشاره می‌کنند و حفظ آن را مهم‌تر از توسعه بازار نفت برمی‌شمارند؛ در این حال قمصری می‌گوید: ما نمی‌توانیم تنها به بازار آسیا اکتفا کنیم، چراکه فراز و فرود‌های این بازار بسیار است و تقاضای آن در نوسان قرار دارد، بنابراین برای گرفتن سهم بازار اروپا و آفریقا تلاش خود را به کار می‌گیریم؛ البته برای این کار تاکنون دست به تخفیف نزده‌ایم.
با رفع تحریم‌های ظالمانه بین‌المللی علیه نفت ایران، این کشور در تلاش است تولید و صادرات خود را افزایش دهد. اقدامی که در پنج ماه گذشته به خوبی از عهده آن برآمده است. ایران در ماه‌های اخیر تولید خود را بیش از یک میلیون بشکه افزایش داده و صادرات این کشور نیز یک و نیم برابر افزایش یافته است. همچنین وزیر نفت ایران پس از لغو تحریم‌ها برای دریافت بدهی نفتی کشورش از هند، همه تلاش خود را به کار گرفته و هیچ تخفیفی برای آن قائل نشده است.

مجموع این عوامل نشان می دهد که ایران با اقتدار به دنبال بازارهای خود است و از گفته های مسئولان ایرانی می‌توان فهمید که برای فروش نفت تخفیفی در نظر گرفته نشده است.