بخشندگی آموز اگر طالب فیضی.../ ۳ روایت از تاریخ شهادت امام حسن مجتبی (ع)

به گزارش خبرنگار حوزه دین و آیین گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، در تقویم رسمی کشور ما، روز شهادت امام حسن مجتبی (ع) ۲۸ صفر و همزمان با رحلت پیامبر اکرم (ص) به ثبت رسیده است. اما به روایتی (که چند سالی است مطرح شده و به نظر روایت دقیق‌تری است) امروز، هفتم صفر مصادف است با شهادت فرزند برومند حیدر کرار و دومین امام شیعیان.

بزرگی‌ها و فضیلت‌های امام حسن مجتبی (ع) در منابع تاریخی و کتب مسلمانان (هم شیعیان و هم اهل سنت) بارها و بارها ذکر شده و چیزهایی است که همه ما از کودکی آنها را شنیده‌ایم. کریم اهل بیت در پانزدهمین روز ماه مبارک رمضان در سال سوم هجری قمری در مدینه به دنیا آمد. ایشان حدود هفت سال سن داشت که جد بزرگوارش را از دست داد و پس از آن نزدیک به سی سال در کنار امام علی (ع) حضور داشت.

دستگیری از مستمندان

درست است که این روزها بسیاری از ثروتمندان تا به جایگاهی می‌رسند، فرودستان را فراموش می‌کنند و برق مادیات به قدری چشم‌شان را کور می‌کند که به تمام معنویات پشت می‌کنند. اما در اسلام ناب کسانی که از تمکن مالی برخوردارند، بار سنگینی روی دوش خود دارند و باید در برابر فقرا و تهیدستان جامعه، خود را مسئول بدانند، چیزی شبیه به سبک زندگی امام دوم شیعیان.

یکی از القاب امام مجتبی (ع) «کریم اهل بیت» است. دستگیری از مستمندان، بخشش اموال خود به نیازمندان و حمایت از مردم دردمند، از ویژگی‌های بارز اخلاقی ایشان بود که در زمانه خود زبانزد خاص و عام بود، تا حدی که امروز و پس از ۱۴۰۰ سال همچنان در رابطه با این بخشندگی‌ها صحبت‌های فراوانی می‌شود. طبق روایات نوه ارشد رسول‌الله (ص) سه بار همه دارایی‌اش را در راه خدا به نیازمندان بخشید و دو بار هم نیمی از اموالش را به مستمندان داد. سفره ایشان همیشه برای مردم مخصوصا فقرا و مستضعفان گسترده بود و همه او را به عنوان فریادرس محرومان می‌شناختند.

امام مجتبی (ع) نه صرفا از نظر تقوی، عبادت، زهد و علم جایگاهی ممتاز داشتند، بلکه حمایت‌های بی حد و مرز ایشان از نیازمندان و مستضعفان عصر خود، در تاریخ ماندگار است. ذات وجودی ایشان دل‌های دردمند را آرامش می‌داد و نام نشانش پناهگاه حقیقی تهیدستان و مامن نهایی درماندگان بود. همانطور که پدر بزرگوارش در حین نماز، انگشتر خود را به نیازمندی می‌بخشید، امام دوم شیعیان نیز فقیری را دست خالی از در خانه‌اش برنمی‌گرداند. هیچ دل شکسته و پریشان احوالی نبود که حال خود را با آن بزرگوار بازگو کند و مرهمی بر دل آزرده‌اش نهاده نشود.

اما از آنجا که تاریخ بارها و بارها شاهد جنگ نابرابر خیر و شر بوده، انسانی با فضایل اخلاقی فراوان و شخصیتی باوقار و بخشنده مانند امام حسن مجتبی(ع) که در همان دوران نیز برای همه مسلمانان مظهر بردباری، متانت و حمایت از مظلومان بوده، هم عصر و هم دوره با اهریمنی به نام «معاویه» شده است، کسی که در تاریخ اسلام او را به عهدشکنی، نفاق و غصب خلافت می‌شناسند.

قصه صلح تنهاترین سردار

«صلح امام حسن (ع)» با معاویه یکی از مهم‌ترین رویدادهای صدر اسلام است. شاهراهی تاریخی که بدعهدی معاویه در آن باعث و بانی به وجود آمدن بدعت‌هایی تلخ در بطن حکومت‌داری اسلامی شد. تجمل‌گرایی سردمداران حکومت، دوری از مردم و ایجاد شکاف طبقاتی بین اشراف و عامه جامعه و تلاش برای به حاشیه راندن خاندان پاک و مطهر پیامبر اکرم (ص) تنها چند نمونه از فجایعی بود که بدعهدی نخستین خلیفه بنی‌امیه آن را پایه‌ریزی کرد.

با وجود روشن‌ بودن بی‌وفایی شرایط کوفیان در دوران پس از شهادت امام علی (ع) و شرایط خاصی که امام حسن مجتبی (ع) در آن قرار داشت، اما همچنان افرادی هستند که پرسش‌های نادرستی درخصوص «صلح امام حسن(ع)» مطرح می‌کنند. سوال‌هایی شبیه به اینکه چرا ایشان راهی که برادرش در مقابل یزید پیش گرفت را انجام نداد و در برابر معاویه قیام نکرد؟ آیا امام دوم شیعیان از جنگیدن و شهادت در راه حق می‌ترسید؟

این گزاره غلط و گمراه کننده زاییده ذهن افرادی است که شناخت کافی از ماهیت امامت و سیره امامان ندارند. به شهادت تاریخ، امام حسن (ع) جزء شجاع‌ترین و با شهامت‌ترین مردان دوران خویش بود و هیچ وقت از اینکه در راه اسلام مجاهدت کند ترس و بیمی در دل نداشت. او در جنگ جمل، در خط مقدم سپاه اسلام و در رکاب پدرش امیر مومنان علی (ع) ‌جنگید و در جنگ صفین در بسیج عمومی نیروها و رهسپار کردن ارتش امام علی (ع) برای جنگیدن با سپاه معاویه، نقشی مهم و اساسی بر عهده داشت. طبق روایات معتبر آمادگی او برای شهادت در راه اسلام تا جایی بود که در این جنگ به یاران خود گفت تا برادرش حسین را از ادامه جنگ منصرف کنند تا نسل فرزندان رسول الله (ص) با به شهادت رسیدن دو فرزند برومند زهرا (س) از بین نرود.

بیشتر بخوانید:

ناخدای خردسال کشتی امامت در محیط طوفانی

روایتگر امین واقعه کربلا و سپر تیرهای دروغ امویان

به جز حضور پررنگ در جهادهای علیه شر، امام مجتبی (ع) با سخنرانی‌های کوبنده و مناظرات روشنگرانه بارها و بارها با بنی‌امیه جنگید. ایشان به هیچ وجه در بیان حق و حقانیت و دفاع از حریم اسلام کوتاه نمی‌آمد و به صورت کاملا علنی منتقد سرسخت اعمال شنیع و ضداسلامی معاویه بود و همواره عهدشکنی‌ها سوابق ننگین معاویه و خاندان بنی‌امیه را برای مسلمانان فاش می‌کرد، اما چه فایده که گوش مسلمانان در آن روزها با اباطیل عمال بنی‌امیه پر شده بود. در چنین شرایطی امام مجبور شد که برای دفع کردن خطر بزرگی که جهان اسلام را تهدید می‌کرد، با دشمن فاسد خود، صلح کند.

امام دوم شیعیان در صلح با معاویه چند شرط مهم داشت که دو مورد اول آن، از اوجب واجبات بود. یکی اینکه «معاویه طبق کتاب خدا و سنت پیامبر عمل نماید» و دیگری اینکه «معاویه نمی‌تواند برای خود جانشینی انتخاب کند.» این دو مورد در تمامی منابع ثبت شده توسط تاریخ‌نگاران مسلمان به رشته تحریر درآمده و همگان آن را خوانده‌اند. با این وجود اما ذات پلید معاویه که پیش از این هم برای مسلمانان حقیقی روشن شده بود، با بدعهدی نسبت به این صلح‌نامه بیش از پیش نمایان شد. در دوران زمامداری معاویه، عوام فریبی یکی از راه‌های اصلی اداره حکومت بود. او همواره سعی داشت با توجیهات و دروغ‌های رنگارنگ حکومتش را اسلامی و شرعی جلوه دهد. یکی از انحرافاتی که او وارد سبک و سیاق حکومت‌داری کرد، اشرافی‌گری بود که جایگزین خلافت ساده و صمیمی اسلامی شد.

شهادت امام حسن مجتبی (ع) به سه روایت

در رابطه با شهادت امام مجتبی (ع) در ماه دوم قمری، اختلاف نظری وجود ندارد، اما در میان علمای شیعه سه روایت درخصوص روز شهادت ایشان نقل شده است. روایت اول مربوط به روز آخر ماه صفر است که «شیخ کلینی» آن را ذکر کرده و به جز ایشان، شخص دیگری به آن استناد نمی‌کند. روایت دوم (که روایت تقویم رسمی کشورمان نیز هست) ۲۸ صفر و همزمان با سالروز رحلت پیامبر اکرم (ص) است. این روز از طرف بزرگانی همچون «شیخ مفید»، «شیخ طوسی»، «شیخ طبرسی» و «ابن شهرآشوب» مورد تایید قرار گرفته است و تاریخ‌نگاران و بزرگان پس از آنها (از قرن ششم هجری تا به امروز) دیگر به این روز اشاره نکرده‌اند.

روایت سوم که روز هفتم صفر (مصادف با امروز) است، از نظر تعداد و کیفیت اشخاص روایت کننده، به نظر معتبرتر است. نکته مهم این است که در این روایت به روز دقیق شهادت امام نیز اشاره شده است و در اسناد تاریخی ذکر شده که امام مجتبی در روز پنجشنبه هفتم صفر، به شهادت رسیده است. بنابر اسناد موجود مهم‌ترین راوی این روایت، قاسم بن ابراهیم الرسّی «البرسی» است که آن را از زبان امام کاظم (ع) به ثبت رسانده است. به همین واسطه هم بزرگانی از فقها همچون شهید اول، کفعمی، والد شیخ بهائی، شیخ بهائی در (توضیح المقاصد)، علامه مجلسی در (بحار الانوار)، شیخ عبدالله بحرانی در (عوالم العلوم)، شیخ محمدحسن نجفی در (جواهر الکلام)، شیخ جعفر کاشف‌الغطاء در (کشف الغطاء) و شیخ عباس قمی در (انوار البهیّه) پس از قرن هفتم تا زمان حاضر از روایت سوم تبعیت نموده‌اند.

با تمام این تفاسیر، مهم‌تر از اینکه روز شهادت امام حسن مجتبی (ع) امروز است یا بیست و هشتم صفر این مسئله است که راه و منش و سبک زندگی ایشان را در پیش بگیریم. امام حسن (ع) شخصیتی بخشنده، بزرگوار و با درایت بود و مال و جانش را در راه حق و حقانیت اسلام بخشید و این‌ها نکاتی است که باید همواره راجع به آنها گفت، خواند و شنید.

انتهای پیام/۴۱۰۴/پ