انحراف از رسالت تدوین‌شده؛ بزرگترین چالش انجمن‌های علمی/ انجمن علمی می‌تواند به کارآفرینی و رفع نیاز صنعت کشور کمک کند

به گزارش خبرنگار حوزه تشکل‌های دانشگاهی گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، تولید علم یکی از مسائل مهم و راهبردی برای کشور محسوب می‌شود که عصاره آن می‌تواند از دلِ دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و تحقیقاتی بیرون بیاید؛ یکی از تشکل‌هایی که می‌تواند به موضوع تولید علم ورود جدی پیدا کند، انجمن‌های علمی دانشجویی است که فعالیت آن‌ها کمتر رسانه‌ای می‌شود.
با توجه به اهمیت نقش دانشجویان در توسعه علم و فناوری کشور و توجه کافی نکردن نهادهای متولی در پیشگیری از پرداخت سطحی به ترویج و توسعه علم در جایگاه حقیقی آن، خبرگزاری آنا را بر آن داشت تا در راستای سیاست ذاتی خود در سلسله گفتگوهایی پای صحبت رؤسای دانشگاه‌ها، اساتید، نخبگان و دانشجویان بنشیند و با ارائه راهکارهایی به مسائل و چالش‌های انجمن‌های علمی در دانشگاه‌ها بپردازد.
در این گفتگو میزبان رضا مهدویان، دبیر انجمن علمی دانشجویی بیوفیزیک و مدیر‌مسئول نشریه «زیست نوین» دانشگاه تربیت مدرس هستیم که در ادامه مشروح این گفتگو را می‌خوانید.

بیشتر بخوانید:

وزارت علوم به انجمن‌های علمی بودجه‌ نمی‌دهد!/ دانشجویان خلاق؛ پیش‌قراولان تولید علم

توجه به مطالعات میان‌رشته‌ای به تولید علم کمک می‌کند

آنا: تولید علم از طریق دانشجویان و اساتید چگونه محقق می‌شود؟

مهدویان: در پاسخ به چنین سؤال جامعی باید نگاهی از بیرون به صورت مسئله داشت، چیزی که یک دانشجو باید به‌عنوان نقطه تمایز خود با هر متعلمی بداند در رویکرد پیش روی اوست؛ رویکردی که مشخص می‌کند دانشجو برای دستیابی به این مفهوم تنها وقتی موفق بوده است که علاوه‌ بر حضور در کلاس درس و تعلیم علم، آنچه را مربوط به تخصص خود است، در مرزهای آن و یا به فراخور نیاز جامعه‌اش مورد پژوهش قرار دهد و این توانمندی را به‌قدری توسعه دهد و در آن به تعالی برسد که بتواند آن را به‌نحو احسن نشر دهد.

حال اگر این مسیر را در یک چارچوب صحیح پی ‌بگیرد، قطعاً ماحصل آن تولید علم خواهد بود، مانند آنچه که امروزه با رویکرد مطالعات میان‌رشته‌ای و با توجه به همگرایی علوم برای دستیابی به یک هدف مشترک، علوم مختلف را به‌کار می‌گیرد و به تولید علم و ثروت کمک می‌کند.

آنا: نقش انجمن‌های علمی دانشجویی در پیشرفت علمی کشور چیست؟

مهدویان: یکی از مهم‌ترین نهادهای مدنی یک جامعه، دانشگاه‌ها هستند و زیربنای آینده کشور از آن چیزی تشکیل خواهد شد که در دانشگاه‌ها به آن پرداخته می‌شود؛ در واقع کنش‌های مدنی سازنده جامعه‌ فردای ما بهترین نمود خود را در انجمن‌های علمی دانشجویی پیدا می‌کند، جایی که افراد داوطلبانه و فارغ از هرگونه منفعت شخصی در راستای مسئولیت‌پذیری اجتماعی و در ارتباط با تخصص خود مشغول به فعالیت می‌شوند که اگر این وظیفه کمرنگ تلقی شود یا نادیده گرفته شود، نتیجه‌ای جز بازماندن دانشگاه از کمک به جامعه خود در پی ‌نخواهد‌ داشت.

آنا: رویکرد وزارت علوم را در خصوص حمایت کردن از انجمن‌های علمی دانشجویی چگونه ارزیابی می‌کنید؟

مهدویان: برای ارزیابی میزان حمایت وزارت علوم از انجمن‌های علمی دانشجویی می‌توان این گونه گفت که اگرچه این نهاد همواره رویکرد مثبتی نسبت به انجمن‌ها داشته و شأن دانشجو را مغتنم شمرده است؛ اما گاه مصوبات و حمایت‌ها برای ایجاد قدرت مانور دانشجو مؤثر نبوده و نهایتاً این اعتماد کمرنگ جلوه می‌کند.

از سوی دیگر در شرایط خاصی همچون موقعیت حساس کنونی که تحریم‌های اقتصادی منجر به ایجاد موقعیتی خاص در بودجه‌های اختصاص یافته به دانشگاه‌ها شده است، عموماً حمایت‌های وزارت علوم مربوط به کارهای فرهنگی دانشگاه است؛ البته رسالت انجمن‌های علمی پیشگام، فراتر از دسته‌بندی‌های مرسوم بوده و قراردادن آن‌ها در هریک از قالب‌های فرهنگی یا پژوهشی به‌نوعی محدود کردن حداکثر توان عملیاتی آن‌هاست.

رسالت انجمن‌های علمی پرورش نیروی جوان خبره و متخصص برای جامعه اسلامی است

آنا: چالش‌های انجمن‌های علمی دانشجویی چیست؟

مهدویان: انحراف از رسالت تدوین شده می‌تواند از بزرگترین چالش‌های انجمن‌های علمی باشد. این انجمن‌ها برای تشویق و ترغیب دانشجویان کوشا و در جهت ارائه‌ خدمات تکمیلی آموزشی و پژوهشی عمدتاً به طیف دانشجو و برای بومی‌سازی و اسلامی‌سازی دانشگاه شکل گرفته‌اند و رسالتی که آن‌ها را در خط اول پرورش نیروی جوان خبره و متخصص برای جامعه اسلامی قرار داده است.

اما اگر انحرافی وارد رویکرد فعالیت آن‌ها شود، نتایج مفیدی که به توسعه علمی و حل مسائل کشور بینجامد، ندارد و به تکرار مکررات و فعالیت‌های بدون خروجی روی می‌آورند که این نه سرمایه‌سازی بلکه سرمایه‌سوزی محسوب می‌شود.

انجمن علمی؛ نهادی پیشرو برای پیاده‌سازی برنامه‌های جامع نسل سوم و چهارم دانشگاه‌ها

آنا: چه راهکاری برای تقویت انجمن‌های علمی در دانشگاه‌ها وجود دارد؟

مهدویان: انجمن‌های علمی دانشجویی مثالی از جمعیت‌های تخصصی کوچکی هستند که در بطن اجتماعات دانشجویی ریشه دارند و این چنین بنگاه‌هایی از قابلیت بهتری برای درک نیاز طیف هدف خود و مرتفع‌سازی آن برخوردار بوده و در عین حال این انجمن‌ها هستند که در جهت پیشبرد رویکردهای تدوین شده برای پیاده‌سازی برنامه‌های جامع نسل سوم و چهارم دانشگاه‌ها به‌عنوان نهاد پیشرو شناخته می‌شوند و نقش آن‌ها در تبدیل دانش به محصول و القای رویکرد کارآفرینی در میان دانشجویان به اثبات رسیده است.

موضوع مهم دیگر، بنا نهادن ارتباطی عمیق با حمایت اساتیدی که در این راه پیش‌قدم باشند، خواهند بود. از این رو اعتماد هرچه بیشتر به انجمن‌های علمی در دانشگاه‌ها نه تنها با ایجاد آزادی عمل که حتی با واسپاری اجرای الگوهای در دستور کار دانشگاه به این نهادهای دانشجویی می‌تواند تسریع‌بخش تغییر نسل دانشگاه‌ها باشد. مهمی که نتیجه‌ آن در جامعه چیزی جز رونق اقتصادی و در جهت جهش تولید که دستور مقام معظم رهبری است، نخواهد بود.

انجمن علمی می‌تواند به کارآفرینی و رفع نیاز صنعت کشور کمک کند

آنا: برای اینکه انجمن‌های علمی دانشجویی فارغ از برگزار کردن کارگاه‌ها و سمینارهای آموزشی به تولید علم و حل مسائل کشور از طریق علم روی بیاورند، چه کاری باید انجام دهند؟

مهدویان: حل این مسئله دو سویه است، هم دانشجو باید دغدغه‌مند باشد و رسالت خود را در زمینه ببیند که در کنار اشاعه علم به دیگران به‌وسیله‌ برگزاری سمینارها و کارگاه‌ها، می‌تواند رویکرد پژوهشی و کارآفرینی را در دستور کار قرار دهد و هم مرجع ناظر یعنی معاونت‌های فرهنگی و به‌طور کل وزارت علوم باید نسبت به این مهم علاقه‌مند باشند.

بدین منظور انجمن‌ها به‌عنوان نهادهای دانشجومحور می‌توانند نقش مجری را برعهده گیرند و با کشف نیازها و اهداف کلان حوزه تخصص خود و برقراری ارتباط همگرایانه و سپس ایجاد اکوسیستمی فارغ از قالب سنتی کلاس و آموزش (که یک مجری دارد و تعدادی دنبال کننده) به القای این دغدغه‌مندی در دانشجو بپردازند.

همچنین اگر این ایده قدرت و اعتبار کافی باشد، می‌تواند دانشجو را در مسیر شناخت و حل این مسائل توانمندتر سازد. این همان رویکردی است که در آن یک مجری خوب مانند انجمن ‌علمی‌ دانشجویی می‌تواند در راستای دستیابی به دانشگاهی که در کنار بستر آموزشی-پژوهشی به کارآفرینی و رفع نیاز صنعت کشور خود نیز می‌پردازد، کمک کند.

آنا: نحوه آشنایی و علاقه شما به حضور و فعالیت در انجمن‌های علمی چگونه آغاز شد؟

مهدویان: بنده بستر فعالیت‌های فرهنگی دانشجویی از جمله آن‌هایی که در قالب انجمن‌های علمی صورت می‌پذیرد را نقطه‌ تمایز دانشجوی دغدغه‌مند و مسئول از سایرین می‌دانم و از ابتدای تحصیل آکادمیک، قرارگرفتن در این راستا را در برنامه‌ فعالیت‌های دانشجویی خود گذاشتم؛ با آغاز مقطع کارشناسی ارشد و مشاهده‌ انجمن فعال آن روز که با همت بزرگترهای ما و با پشتکار افرادی چون محمد توحیدلو قوت گرفته بود پس از یک دوره همکاری و خیلی زود به‌عنوان نایب دبیر این انجمن مشغول به فعالیت شدم و در مدت دو سال برنامه‌های متعدد علمی، فرهنگی و هنری را در قالب این انجمن اجرا کردیم و سپس با حمایت معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه تربیت مدرس نشریه‌ موفق «زیست نوین» را بنا نهادیم.

فعالیت‌های انجمن علمی بیوفیزیک دانشگاه تربیت مدرس

آنا: درباره انجمن علمی بیوفیزیک دانشگاه تربیت مدرس توضیح دهید. از ابتدای شکل‌گیری انجمن شما تاکنون چه فعالیت‌هایی انجام شده است؟

مهدویان: در انجمن علمی دانشجویی بیوفیزیک دانشگاه تربیت مدرس همواره سعی داشته‌ایم در تمام گستره ذکر شده فعالیت داشته باشیم، برگزاری سخنرانی‌های متعدد با دعوت از اساتید خارجی، داخلی و فارغ‌التحصیلان شاغل در داخل و خارج از کشور و پژوهشگران و بزرگان دانشگاهی و صنعتی بخشی از اقدامات انجام شده در انجمن علمی بیوفیزیک دانشگاه تربیت مدرس است.

همچنین تدوین نشریه‌ جامع «زیست نوین» که به قدری از سوی دانشجویان مورد قبول واقع شده که ما را به پیشگام شدن در پیاده‌سازی رویکردهای دغدغه‌مندانه‌ صنعتی و کارآفرینانه ترغیب کرده است. برگزاری مراسم‌های جامع برای نزدیک‌تر کردن هرچه بهتر دانشجو با صنعت از جمله مراسم روز بیوتکنولوژی و ایده‌بازار زیستی که با همکاری مرکز تحقیقات و توسعه زیست فناوری و پارک علم و فناوری دانشگاه تربیت مدرس صورت گرفت، دعوت از فارغ‌التحصیلان تمام ادوار دانشکده علوم زیستی دانشگاه تربیت مدرس در یک برنامه جامع و به‌منظور ایجاد ارتباط سازنده میان آن‌هایی که در صنعت و دانشگاه مشغول فعالیت هستند با دانشجویان، از جمله فعالیت‌های دغدغه‌مندانه انجمن علمی بیوفیزیک در راستای جهش بنیادی مجموعه خود بوده است.

برای بهره‌مندی از تجربه و تخصص بزرگان علم بیوفیزیک، برنامه‌ هفته‌ جهانی بیوفیزیک برگزار شد و مورد استقبال و پوشش خبری خبرگزاری‌ها قرار گرفت. همچنین نشست ارزیابی و احتمال‌سنجی چالش‌های پیش روی این علم از زبان اساتید و دانشجویان برگزار شد که همگی فعالیت‌هایی است که اگر بستر تکرار و استمرار آن‌ها فراهم باشد، می‌تواند این نیروی جوان دانشجو را با اکوسیستم متفاوت خارج دانشگاه پیوند دهد و زمینه را برای تعالی او و حل نیازهای روز کشور فراهم کند، رویکردی که هیچ‌گاه با نگاه تک‌بعدی آموزشی در انجمن‌ها قابل مشاهده نخواهد بود.

* گفتگو از علیرضا محمدی

انتهای پیام/4118/پ