آژیر وضعیت غیرعادی در بازار به کمک مالی رفتاری

به گزارش گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا،  عسگر نوربخش، استاد دانشگاه تهران با اشاره به پیشبینی بحران‌های اقتصادی توسط شیلر، از بنیان‌گذاران اقتصاد رفتاری گفت: همانطور که اتفاقات امروز در فلسطین اشغالی نتیجه سابقه ۶۰ ساله کشتار و جنایت در آن منطقه است، مالی رفتاری نیز با استناد به سابقه بازار‌ها و رفتار‌های سرمایه‌گذاران، وضعیت آینده و حباب‌های سفته‌بازانه را پیش‌بینی می‌کند.

در این نشست معرفی و بررسی کتاب «اشتیاق غیرعقلانی» اثر رابرت شیلر، برنده جایزه نوبل اقتصادی به همت انتشارات بورس در خانه کتاب و ادبیات ایران با حضور مصطفی نصراصفهانی مدرس دانشگاه و پژوهشگر اقتصاد رفتاری، عسگر نوربخش عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران و شهاب موسوی فعال اقتصادی در کنار محمد ندیری مترجم اثر و عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران برگزار شد.

این کتاب از اولین کتاب‌های نوشته شده در حوزه اقتصاد رفتاری است که اولین بار در سال ۲۰۰۰ در خلال حباب دات کام منتشر شد و به بررسی ماهیت شیدایی سرمایه‌گذاری‌ها و حباب‌های سفتهبازانه می‌پردازد. شیلر به سرمایه‌گذاران یادآوری می‌کند که قیمت بازار سهام را نه به عنوان یک موجودیت مستقل که به عنوان مجموعه‌ای از انتخاب‌های مردم در نظر بگیرند.

گذشت زمان نشان داد که رابرت شیلر در زمان انتشار دو ویرایش اول و دوم کتاب خود، تحلیلی درست از ایجاد حباب و پیش‌بینی ریزش آن در بازار سهام و در بازار املاک و مستغلات داشته است. این کتاب تاکنون به ۱۴ زبان زنده دنیا ترجمه شده و نویسنده آن به عنوان محقق مالی رفتاری به صورت فعال در بطن بحران‌های مالی و اقتصادی جهان حضور داشته است.



محمد ندیری، مترجم کتاب در بخشی از سخنان خود گفت: پارادایم مالی رفتاری از دهه ۱۹۸۰ در مقابل پارادایم کلاسیک که پیشفرض آن عقلانیت کامل و اطلاعات کامل بازار‌ها و سرمایه‌گذاران است، شکل گرفت.

استاد دانشگاه تهران افزود: تئوری بازار کارا، تئوری اصلی و پارادایم اصلی اقتصاد بوده است که طرفداران آن در مقابل اقتصاد رفتاری، مقاومت جدی داشته‌اند.

او ادامه داد: با گسترش مباحث روانشناسی شناختی در اقتصاد، نظریهپردازان می‌خواستند ببینند بر اساس علوم شناختی انتخاب‌ها در شرایط ریسکی چگونه است. آزمایشات اولیه رفتار‌ها نشان داد این تئوری توضیح‌دهنده رفتار انسان‌ها در شرایط ریسکی است. بعد‌ها آلیس، تناقض تئوری مطلوبیت انتظاری را نشان داد و گفت این تئوری نمیتواند رفتار‌های انسان‌ها را در فضا‌های ریسکی نشان دهد.

ندیری درباره این کتاب توضیحاتی ارائه کرد و افزود: من فکر می‌کردم اگر دانشگاه تهران این اثر را چاپ کند خوب باشد، اما از سوی دیگر اثرگذاری انتشارات بورس را نداشت به همین دلیل کتاب به همت انتشارات بورس روانه بازار نشر شد. مقدمه من بر این کتاب تفصیلی است و روی آن وقت زیادی گذاشتم.

مترجم کتاب با بیان اینکه تاکنون چندین کتاب از شیلر نویسنده این اثر به زبان فارسی منتشر شده و از جمله کتاب «اقتصاد روایی» که بخشی از این کتاب است در ایران بهخوبی شناخته شده، بیان کرد: شیلر در بین اقتصاددانان شناخته شده است. پارادایم مالی رفتاری یا اقتصادی رفتاری که شیلر به آن پرداخته از دهه ۱۹۸۰ به این سو رواج یافت.

نوربخش، عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران نیز در بخشی از این نشست با اشاره به مفاهیم مطرح شده در کتاب «اشتیاق غیرعقلانی»، مطرح کرد: آیا صرفاً سرمایه‌گذاران باعث تورش‌های رفتاری در بازار‌ها می‌شوند و یا دولت‌ها و سیستم‌ها در شروع آن نقش دارند و به همه خطا‌ها به نام سرمایه‌گذاران تمام می‌شود؟

او با طرح این سؤال، عنوان کرد: با شناخت رفتار دولت‌ها می‌توان بحران‌ها و اتفاقات آینده را پیش‌بینی کرد و این موضوعی است که در این کتاب راجع به آن صحبت شده است.

نوربخش افزود: اتفاقاتی که امروز در فلسطین اشغالی و مقاومت در برابر اشغالگری شاهد آن هستیم، به دلیل سابقه ۶۰ ساله کشتار و جنایت در آن منطقه است، مالی رفتاری و مواجه با بازار هم دقیقاً بدین گونه است و باید به سابقه بازار‌ها و رفتار‌ها توجه کنیم.

نوربخش در ادامه این نشست با اشاره به اینکه ندیری (مترجم کتاب) روی کار دشواری دست گذاشته چراکه پارادیم مالی رفتاری یکی از مباحث مهم است بیان کرد: از بین کتاب‌های ترجمه شده کار روی رشته مالی رفتاری سخت است، چون واژه‌های روانشناسی اجتماعی در آن حضور دارد و از این جهت ترجمه این کتاب‌ها کار سختی است.

مصطفی نصراصفهانی، مدرس دانشگاه، دیگر سخنران این نشست در ادامه با تأکید بر اینکه موضوعی که کتاب «اشتیاق غیرعقلانی» به آن پرداخته مغفول مانده است عنوان کرد: من همواره پیگیر تحولات در حوزه رفتاری بودم. این کتاب مغفول مانده و مورد توجه قرار نگرفته است.

او در ادامه به سیر نظرات اقتصادی اشاره کرد و به نظریه فریدمن در اقتصاد پرداخت و گفت: فریدمن در مقاله خود با عنوان «روش‌شناسی اقتصاد اثباتی» بحث کرد که نظریه‌های اقتصادی باید مورد قضاوت قرار گیرند، اما نه با واقع‌گرایی روان‌شناسانه بلکه با توانایی آن‌ها برای پیش‌بینی رفتار عوامل اقتصادی. دو مورد از بزرگ‌ترین پیروزی‌های فریدمن به عنوان یک نظریه‌پرداز اقتصادی از کاربرد فرضیه رفتار عقلایی و مباحثه با اقتصاددانانی که در ماورای این فرضیه می‌اندیشیدند به دست آمده است. فریدمن می‌گوید هر وقت توانستید مدلی را توسعه دهید که بتوانید پیش‌بینی بهتری ارائه کنید آن تئوری بهتر است.

او با تأکید بر رتوریک بودن نظریه مالی رفتاری گفت: یکی از ویژگی‌های این رتوریک بودن این است که آزمون‌پذیری را وابسته به شخص میکند. از سوی دیگر این رتوریک بودن باعث میشود یکی مانند شیلر در سه ویراست کتاب «اشتیاق غیرعقلانی» بحران‌های مالی را پیشبینی کند و دیگری نه. این نوع پیشبینی، پیامبرگونه است.شهاب موسوی، کارشناس و فعال اقتصادی و مالی نیز با تأکید به ناشناخته بودن مفاهیم این کتاب در بین جامعه مالی، بیان کرد: تا هفته گذشته که به این نشست دعوت شدم، این کتاب را ندیده بودم و متأسفم که فعالان بازار با این کتاب ارزشمند، آشنا نیستند.

موسوی با اشاره به اینکه در دانشگاه‌ها می‌آموزیم که چگونه یک شرکت را با عدد و رقم ارزش‌گذاری کنیم، تأکید کرد: سرمایه‌گذاران بزرگ امروز دنیا، صرفاً به دنبال ارزش‌گذاری و ارزندگی نیستند؛ بلکه آن‌ها به دنبال درک اندیشه مدیران شرکت‌ها در نحوه اداره مجموعه خود هستند و این کتاب رویکردی جدید به این‌گونه نگاه به بازار‌های مالی و فعالیت‌های اقتصادی است.

موسوی ادامه داد: شاید این نظر دور بیاید که دنبال نگاه مدیران باشیم، اما من این دو را هم راستا می‌دانم در عمده نگاه سرمایه‌گذاران ارزشی نگرش را مؤثر می‌دانم. الان نگاه به این سو است که ابزار‌ها را کنار بگذاریم و نگاه کنیم ببینیم مدیران چگونه می‌اندیشند. م در حوزه مالی رفتاری امروز این مسیر همواره شده که بیاموزیم. در حوزه سرمایه‌گذاری امروز مفاهیمی که سرمایه‌گذاران ارزشی مطرح می‌کند مهم است و این کتاب با زبانی با مخاطب حرف می‌زند که گویی از زبان سرمایه‌گذاران مفاهیم ارزشی مطرح می‌شود.

ندیری مترجم کتاب «اشتیاق غیرعقلانی» در بخش پایانی این نشست، اضافه کرد: گاهی اوقات به هشدار‌های کارشناسان و پیشکسوتان بازار که به کمک مالی رفتاری خبر از وضعیت غیرعادی می‌دهند، به صورت بی‌ادبانه پاسخ داده می‌شود در حالی که کارشناس مذکور با تحلیل رفتارها، پیش از وقوع بحران آن را گوشزد می‌کند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: همان‌گونه که در ریزش سال ۹۹ بورس، شاهد این قضیه بودیم که قبل از وقوع بحران با برخی از کارشناسانی که پیش از وقوع هشدار می‌دادند، چگونه برخورد و در مقابلشان موضع‌گیری شد.